Kiedy przysługuje emerytura po zmarłym małżonku?
Wbrew powszechnemu przekonaniu, po śmierci współmałżonka nie można przejąć jego emerytury - zamiast tego w grę wchodzi renta rodzinna. Jest to świadczenie regulowane ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które może być przyznane wybranym członkom rodziny zmarłego, o ile spełnione są określone warunki. Zgodnie z art. 65 ust. 1 tej ustawy, renta rodzinna przysługuje po osobie, która miała w chwili śmierci ustalone prawo do emerytury albo renty z tytułu niezdolności do pracy, a także po osobie, która spełniała warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń. W praktyce oznacza to, że renta rodzinna może być wypłacana nawet wtedy, gdy zmarły nie pobierał jeszcze pieniędzy z ZUS, ale jego staż ubezpieczeniowy dawałby mu do nich prawo.
Na podstawie art. 70 ustawy świadczenie przysługuje, jeśli w chwili śmierci małżonka osoba ubiegająca się o rentę miała ukończone 50 lat, była całkowicie niezdolna do pracy albo wychowywała co najmniej jedno dziecko, wnuka lub rodzeństwo uprawnione do renty rodzinnej, które nie ukończyło 16 lat (18 lat, jeśli kontynuuje naukę). Renta rodzinna przysługuje również małżonkowi zmarłego, który spełnił warunek wieku lub niezdolności do pracy w ciągu 5 lat od śmierci współmałżonka lub od momentu, kiedy zaprzestał wychowywać dzieci uprawnione do renty. Nawet rozwiedzione osoby mogą otrzymać świadczenie - ale tylko wtedy, gdy miały ustalone prawo do alimentów od zmarłego na podstawie wyroku sądowego albo ugody.
Prawo do świadczenia może być dożywotnie, jednak tylko dla osób, które w momencie śmierci współmałżonka miały ukończone 50 lat lub były całkowicie niezdolne do pracy. W pozostałych przypadkach wypłaty są ograniczone czasowo - na przykład do momentu ukończenia nauki przez dziecko. Warto przy tym pamiętać, że nawet jeśli wdowa lub wdowiec nie spełnia podstawowych kryteriów, ale nie ma środków do życia, może otrzymać rentę na okres jednego roku od śmierci współmałżonka (dwóch lat w przypadku, gdy bierze udział w szkoleniu zawodowym).
Przeczytaj też: ZUS wypłaca 299 zł netto na rachunki. Wystarczy złożyć wniosek
Jak ubiegać się o rentę rodzinną?
Aby otrzymać rentę rodzinną, konieczne jest złożenie wniosku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Podstawowym dokumentem jest formularz ERR, który należy dostarczyć do odpowiedniego oddziału ZUS osobiście, pocztą lub przez platformę e-ZUS. Zgodnie z art. 74 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do wniosku trzeba dołączyć odpis aktu małżeństwa oraz akt zgonu zmarłego małżonka. Jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie powołuje się na swoją niezdolność do pracy, niezbędne będzie także orzeczenie lekarskie.
Wysokość renty rodzinnej uzależniona jest od liczby uprawnionych oraz wartości świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Dla jednej osoby renta wynosi 85% świadczenia, które otrzymywałby zmarły, dla dwóch osób - 90%, a dla trzech lub więcej - 95%. Jeśli do świadczenia uprawnionych jest kilka osób, to przysługujące pieniądze są dzielone na równe części między wszystkich beneficjentów.
Warto przy tym pamiętać, że świadczenie może zostać zmniejszone lub zawieszone, jeśli uprawniona osoba osiąga dochody z pracy zarobkowej. Zgodnie z art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jeśli przychód przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ZUS obniża wypłacane świadczenie, a po przekroczeniu 130% tej kwoty - zawiesza wypłatę renty. Dlatego osoby pracujące powinny monitorować swoje zarobki, aby uniknąć nieprzewidzianych konsekwencji.
Przeczytaj też:
Emeryci szturmują ZUS. Napływają kolejne wnioski o nowe świadczenie
Bliscy zmarłego często o tym nie wiedzą. A należą się im spore pieniądze od pracodawcy
Co to jest subkonto w ZUS? Pieniądze mogą dostać bliscy po zmarłym
