Co warto wiedzieć przed poręczeniem kredytu?
Zdarza się, że jeden dług poręcza kilka osób. Zyskuje na tym wierzyciel, bo rosną jego szanse na odzyskanie pieniędzy, jeśli dłużnik główny długu nie spłaci. Wierzyciel może zażądać zapłaty całej kwoty od kilku poręczycieli, może też wybrać jednego z nich i od niego ściągnąć całość długu. W takiej sytuacji poręczyciel, który dług zapłacił, może zażądać zwrotu pieniędzy od pozostałych poręczycieli.
Zakres odpowiedzialności poręczyciela
Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (art. 876 Kodeksu cywilnego).
Poręczyciel odpowiada za to wszystko, za co w związku z konkretnym zobowiązaniem odpowiada dłużnik. Będzie to więc nie tylko kwota należności głównej, ale też np. odsetki kredytowe, odsetki za opóźnienie w zapłacie, poniesione przez wierzyciela koszty niezbędne do dochodzenia roszczenia. W umowie poręczenia można odpowiedzialność poręczyciela ograniczyć, np. tylko do kwoty należności głównej.
Wierzyciel wybiera, od kogo żądać zapłaty
W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. Oznacza to, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Spłacenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Taka sama zasada obowiązuje w przypadku, gdy poręczycieli jest kilku.
Poręczyciele powinni zdawać sobie sprawę z tego, że wierzyciel nie ma obowiązku dochodzić na drodze sądowej, a następnie wyegzekwować przez komornika zapłatę najpierw od dłużnika głównego. Jeśli wierzyciel uzna, że większe szanse są na ściągnięcie pieniędzy od poręczyciela, może od niego zażądać zapłaty bez wszczynania sprawy sądowej przeciw dłużnikowi głównemu. W umowie poręczenia można jednak wprowadzić zapisy, na podstawie których wierzyciel ma prawo dochodzić zapłaty od poręczyciela dopiero wtedy, gdy egzekucja przeciwko dłużnikowi głównemu okaże się bezskuteczna.
Gdy dłużnik przestaje płacić, trzeba zawiadomić poręczycieli
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. Taki obowiązek nakłada na wierzyciela art. 880 K.c. Jednak nawet jeśli wierzyciel zaniedba swój obowiązek i nie poinformuje niezwłocznie poręczyciela o zaprzestaniu wpłat przez dłużnika, poręczyciel nie zostaje zwolniony z obowiązku zapłaty (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., sygn. akt II CK 84/2002). Jeśli poręczyciel wskutek niezawiadomienia go przez wierzyciela o zaprzestaniu spłacania długu przez dłużnika poniesie szkodę, może dochodzić odszkodowania od wierzyciela. Problem w tym, że poręczyciel musiałby udowodnić, że gdyby wcześniej wiedział o problemach dłużnika, mógłby zapłacić należność wobec wierzyciela i skutecznie odzyskać pieniądze albo choć ich część od dłużnika.
Rozliczenia między poręczycielami
Jeśli poręczycieli było kilku, a dług zapłacił jeden, pojawia się problem wzajemnych rozliczeń między poręczycielami. Zasadą jest, że poręczycielowi, który uiścił dług, przysługuje w stosunku do pozostałych poręczycieli prawo regresu (czyli zwrotnego żądania zapłaty) według przepisów o solidarności dłużników (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1969 r., sygn. akt II CR 429/69).
Jeżeli jeden z dłużników solidarnych (tu: jeden z kilku poręczycieli) spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od pozostałych współdłużników (art. 376 K.c.). Najpierw trzeba więc ustalić, czy poręczyciele nie poczynili między sobą ustaleń dotyczących rozliczeń oraz czy odpowiedzialność któregoś z poręczycieli nie była ograniczona kwotowo. W razie negatywnej odpowiedzi na oba pytania poręczyciel, który świadczenie spełnił, może żądać od pozostałych zwrotu w częściach równych.
Przykład
Za zobowiązanie dłużnika X w wysokości 45.000 zł poręczyły trzy osoby: A, B i C. Dłużnik należności nie zapłacił. Wierzyciel zażądał zapłaty całej kwoty od poręczyciela A. Ten po zapłaceniu wierzycielowi 45.000 zł może żądać zwrotu tej kwoty od dłużnika, za którego poręczył. Ma też prawo żądać zwrotu pieniędzy od każdego z dwóch pozostałych poręczycieli w częściach równych. Oznacza to, że każdy z dwóch pozostałych poręczycieli powinien zwrócić poręczycielowi A po 15.000 zł.
Jeżeli któryś z pozostałych poręczycieli jest niewypłacalny i nie można od niego ściągnąć pieniędzy, to na potrzeby wzajemnych rozliczeń między poręczycielami część przypadającą na poręczyciela niewypłacalnego rozkłada się między pozostałych poręczycieli.
Przykład
Za zobowiązanie dłużnika X w wysokości 45.000 zł poręczyły trzy osoby: A, B i C. Poręczyciel A, który zapłacił całą kwotę, zażądał następnie zwrotu po 15.000 zł od poręczycieli B i C. Okazało się, że poręczyciel C jest niewypłacalny i nie zapłacił A kwoty 15.000 zł. W tej sytuacji przypadającą na niewypłacalnego C kwotę 15.000 zł rozkłada się na pozostałych poręczycieli. Na każdego z nich przypadnie więc dodatkowo 7.500 zł. W efekcie wypłacalny poręczyciel B musi zwrócić poręczycielowi A kwotę 22.500 zł.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.).
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa Nr 635 z dnia 2010-02-08