Emerytura: Nie zdawaj się na ślepy los

30 lipca ZUS przeprowadzi kolejne losowanie do otwartych funduszy emerytalnych. Obejmie ono te osoby, które nie dopełniły obowiązku i nie dokonały wyboru OFE samodzielnie, a jest ich całkiem sporo - Zakład w ubiegłym miesiącu wysłał ponad 267,5 tys. listów z przypomnieniem. Statystycznie rzecz biorąc, prawdopodobnie dwie na trzy osoby przejmą się przypomnieniem ZUS-u i podpiszą umowę z jednym z funduszy emerytalnych. Bazując na danych historycznych można przypuszczać, że wylosowanych zostanie ok. 67-93 tys. osób (25-35 proc.). Systematycznie, z roku na rok, osób samodzielnie wybierających fundusz jest coraz więcej - naturalnie udział poddających się losowi waha się, ale tendencja spadkowa jest wyraźna. Czasu na podpisanie umowy nie zostało wiele - tylko do 10 lipca.

Liczba OFE, które biorą udział w losowaniu jest zmienna - ostatnim razem było ich siedem, a teraz jest sześć: Allianz, Amplico, AXA, Aegon, Generali i Pocztylion. W losowaniu uczestniczą te fundusze, które w ostatnich dwóch okresach rozliczeniowych (trzyletnie stopy zwrotu podawane dwa razy w roku przez Komisję Nadzoru Finansowego) osiągnęły wyniki wyższe od średniej, a przy tym nie są zbyt duże i ich udział w rynku nie przekracza 10 proc., czyli że nie zarządzają więcej niż dziesiątą częścią aktywów netto zgromadzonych przez wszystkie OFE.

Jak zwykle przy tej okazji pojawia się pytanie, czy warto samemu dokonywać wyboru, czy może nie ma to większego znaczenia i spokojnie można dać się wylosować. Po pierwsze trzeba pamiętać, że w grę wchodzą nasze własne pieniądze, o których sami powinniśmy decydować. To dobry nawyk, który warto sobie wyrobić już na początku zawodowego życia. Za podpisaniem umowy zaraz po rozpoczęciu pierwszej pracy przemawia to, że pieniądze, zamiast trafić do funduszu, który od razu je zainwestuje, leżą bezproduktywnie na nieoprocentowanym koncie. Jest to argument często stosowany zwłaszcza przez akwizytorów OFE. Jest oczywiście jak najbardziej prawdziwy, z tym że jego znaczenie jest raczej niewielkie, chodzi bowiem zazwyczaj o niskie kwoty. Pierwsza praca z reguły nie jest dobrze płatna, a do OFE trafia tylko nieco ponad 7 proc. pensji brutto. Przy wynagrodzeniu nieprzekraczającym średniej krajowej te pół roku zwłoki może nas pozbawić zysków rzędu kilkunastu bądź kilkudziesięciu złotych i w kontekście przyszłej emerytury taka kwota nie ma większego znaczenia. Z tych dwóch argumentów przemawiających za świadomym wyborem OFE istotniejszym wydaje się zatem ten pierwszy, a więc sami decydujmy o własnych pieniądzach.

Sam proces losowania nie jest taki zły, jak mogą go przedstawiać w reklamach te OFE, które w losowaniu udziału nie biorą. Poddając się mu, nic de facto nie tracimy ani nie jesteśmy na gorszej pozycji niż ci, którzy dokonali wyboru osobiście. Wręcz - z racji opisanych wyżej kryteriów wyboru funduszy do losowania - mamy gwarancję, że nie trafimy do OFE, który słabo sobie radzi. Oczywiście, wyniki osiągnięte w ostatnich kilku latach, choćby najlepsze, nie dają żadnej pewności, że w przyszłości będą równie dobre. Dlatego, jeśli już postanowimy dokonać wyboru samodzielnie, najlepiej porównywać wyniki funduszy w różnych okresach: np. w ostatnich dwóch, trzech czy dziesięciu latach (patrz tabelka poniżej). Dzięki temu można się przekonać, jak poszczególne fundusze radziły sobie w różnych okresach, np. podczas ostatnich wzrostów na giełdzie czy w trakcie wcześniejszej, kilkunastomiesięcznej bessy. Z uwagi na długoterminowy charakter inwestycji w fundusz emerytalny, większą wagę należy przyłożyć do wyników wypracowywanych w dłuższych okresach.

Trzeba też oczywiście pamiętać, że podpisanie umowy z OFE to nie cyrograf i nie wiąże nas na całe życie. Fundusz zawsze można zmienić. Należy jednak przy tym pamiętać, że taka operacja kosztuje - w pierwszym roku od podpisania umowy 160 zł, a w drugim 80 zł. Po upływie dwóch lat nie zapłacimy żadnej prowizji. Częste przeskakiwanie z kwiatka na kwiatek może więc okazać się kosztowne, dlatego generalnie lepiej nie wykonywać tych operacji zbyt często.

W przypadku usług finansowych zazwyczaj jednym z ważniejszych kryteriów przy wyborze konkretnej oferty są koszty. W przypadku OFE jednak, z racji na ustawowe uwarunkowania, w zasadzie nie mają one znaczenia. Od stycznia 2010 roku weszły w życie nowe przepisy, które określają maksymalną prowizję, pobieraną od każdej składaki wpływającej na konto emerytalne w OFE, na 3,5 proc. Wszystkie fundusze (z wyjątkiem Alllianza, który w statucie zapisał że będzie to maksymalnie 3,45 proc.) naliczają prowizję w takiej właśnie wysokości.

Drugim składnikiem kosztów jest wynagrodzenie za zarządzanie, które z aktywów funduszu potrąca sobie zarządzające nim powszechne towarzystwo emerytalne (PTE). Jednak także i w tym przypadku jego maksymalna wysokość jest ustalona przez ustawodawcę i wynosi nie więcej niż 0,045 proc. w skali miesiąca (0,54 proc. w skali roku). W porównaniu z funduszami inwestycyjnymi stabilnego wzrostu (średnie deklarowane stałe wynagrodzenie w skali roku 2,53 proc.), do których pod względem prowadzonej strategii inwestycyjnej można porównywać OFE, jest to stosunkowo niewiele. Także tu pomiędzy poszczególnymi OFE nie ma żadnej różnicy.

Bernard Waszczyk