Kiedy fiskus umorzy Ci długi?

W rachubę wchodzi nawet umorzenie zaległych podatków. Nie każdy może jednak liczyć na to, że fiskus "puści jego długi w niepamięć". Dlaczego?

Ulga na wniosek

Podatnik, który ma na swoim koncie niezapłacone podatki i nie jest w stanie ich uregulować, może zwrócić się do fiskusa o pomoc. Może starać się nie tylko o przesunięcie spłaty długów w czasie - rozłożenie na raty czy odroczenie ich zapłaty. Może również ubiegać się o umorzenie zaległości podatkowych. Wynika to z art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy może umorzyć długi podatnika w całości lub w części. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej dług został umorzony.

Podatnik, który chciałby, aby jego dług został umorzony, powinien złożyć w urzędzie skarbowym wniosek o przyznanie ulgi. Należy w nim zawrzeć: dane wnioskodawcy, datę i miejsce sporządzenia pisma, wskazanie urzędu skarbowego. Trzeba oczywiście sprecyzować, która zaległość podatkowa miałaby być umorzona. To jednak nie wszystko.

Swoją prośbę trzeba uzasadnić. Dobór argumentów przemawiających za przyznaniem ulgi jest bardzo ważny. Należy wskazać, dlaczego nie jest się w stanie uregulować zaległego podatku oraz dlaczego jest to okoliczność na tyle istotna i szczególna, że uzasadnia jego umorzenie. Muszą to być naprawdę mocne argumenty. Urząd skarbowy może bowiem umorzyć zaległości podatkowe w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym.

Podatnik powinien ponadto pomyśleć o tym, aby przedstawione we wniosku argumenty poprzeć dowodami. Osoby fizyczne mogą przedłożyć np. zaświadczenie o wysokości otrzymywanego wynagrodzenia, zaświadczenie o zarobkach współmałżonka, odcinek renty czy zaświadczenie z opieki społecznej. Można również przedstawić inne dokumenty świadczące o swojej trudnej sytuacji życiowej, np. wykazujące wysokość zaległości czynszowych czy wydatki na leczenie. Od osób prawnych urząd skarbowy może domagać się aktualnego sprawozdania finansowego czy oświadczenia o majątku ruchomym i nieruchomym.

Trzeba przy tym pamiętać, że jeśli o ulgę ubiega się podatnik prowadzący działalność gospodarczą, bierze się pod uwagę również regulacje dotyczące udzielania pomocy publicznej. Do wniosku trzeba dołączyć zaświadczenia o przyznanej pomocy.

Szczególne przypadki

Umorzenie zaległości podatkowych to wyjątkowa ulga. Fiskus, udzielając jej, rezygnuje bądź co bądź z należnych mu danin. Urzędy skarbowe raczej ostrożnie jej udzielają.

Niemniej jednak każdy przypadek musi być wnikliwie rozpatrzony. Kluczowe znaczenie ma oczywiście stwierdzenie, czy za przyznaniem ulgi przemawia ważny interes podatnika lub interes publiczny. Są to pojęcia nieostre, niezdefiniowane. Nie można stworzyć pełnego wykazu przesłanek, których wystąpienie będzie gwarantowało przyznanie ulgi. Do każdego przypadku podchodzi się indywidualnie.

Przed podjęciem decyzji w sprawie umorzenia zaległego podatku, urząd skarbowy musi zebrać cały materiał dowodowy i wyjaśnić wszystkie okoliczności faktyczne. Potem powinien dokładanie przeanalizować wszystkie okoliczności sprawy, aby stwierdzić, czy istnieją przesłanki udzielenia ulgi bądź odmowy jej przyznania. W przypadku osób prawnych brana jest pod uwagę przede wszystkim kondycja finansowa i majątkowa firmy. Jeśli wnioskodawcą jest osoba fizyczna, ustala się całokształt jej sytuacji życiowej: warunki finansowe, stan materialny, sytuację rodzinną itp. Urząd skarbowy niekoniecznie poprzestanie na tym, co wynika z wniosku i dołączonych do niego dokumentów. Może wezwać podatnika do złożenia wyjaśnień bądź przedłożenia dodatkowych dokumentów.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że w odpowiedzi na wniosek o umorzenie zaległego podatku niekoniecznie otrzyma się pozytywną decyzję. Urząd skarbowy nie zawsze znajdzie przesłanki, aby puścić dług podatnika w niepamięć. Nie musi to jednak oznaczać końca sprawy. Podatnik niezadowolony z decyzji wydanej przez urząd skarbowy może odwołać się do izby skarbowej.

Inicjatywa fiskusa

Urząd skarbowy może umorzyć zaległości podatkowe nie tylko na wniosek podatnika, ale niekiedy także z własnej inicjatywy. Wchodzi to w rachubę w przypadkach wskazanych w art. 67d Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy może z urzędu umorzyć dług podatnika wtedy, gdy praktycznie nie ma szans na jego wyegzekwowanie. Mówiąc ściślej, jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.

Podobnie może postąpić, jeśli kwota zaległości podatkowej jest stosunkowo nieznaczna - nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Obecnie jest to 44 zł.

Urząd skarbowy może ponadto z urzędu umorzyć zaległość podatkową, jeśli kwota zaległości nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym.

Może tak w końcu zrobić z długami pozostawionymi przez zmarłego podatnika, jeśli nie ma z czego ich wyegzekwować i nie ma komu ich spłacić. Urząd skarbowy może z urzędu umorzyć zaległości podatkowe, jeśli podatnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub zostawił ruchomości niepodlegające egzekucji albo przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza 5 tys. zł. Jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.).

autor: Małgorzata Żujewska