Kiedy nie należy się zachowek?

Zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, czyli osobom, które byłyby powołane do spadku ustawowo. Dziedziczenie ustawowe przeprowadzane jest w sytuacji, gdy spadkodawca nie zostawił po sobie testamentu.

Natomiast jeśli spadkodawca testament zostawił, ale jednocześnie nie zawarł w nim informacji na temat spadku przekazywanego na rzecz najbliższej rodziny, której spadek przysługuje z tytułu ustawy, zachowek zabezpiecza ich interesy.

Prawo do zachowku mają w pierwszej kolejności zstępni spadkodawcy, czyli jego dzieci i małżonek, w dalszej kolejności wnuki, prawnuki i rodzice.

Kodeks cywilny determinuje, że jeśli najbliższa rodzina zmarłego została pokrzywdzona zapisami testamentowymi, przysługuje jej rekompensata pieniężna ze strony osób, które otrzymały spadek.

Zachowek nie przysługuje małżonkowi, gdy uprawomocnił się wyrok rozwodowy, a także w sytuacji gdy co prawda do rozwodu ostatecznie nie doszło przed śmiercią spadkodawcy, ale postępowanie rozwodowe zostało rozpoczęte przez spadkobiercę, który wystąpił o orzeczenie winy współmałżonka.

Małżonek nie może również ubiegać się o zachowek, jeśli spadkodawca znajdował się z nim w separacji. Chociaż rodzicom przysługuje prawo do zachowku, dzieje się to w drugiej kolejności: jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie zstępnych.

Ponadto, o zachowek nie mogą się także ubiegać wydziedziczeni przez spadkodawcę, osoby, które się zrzekły dziedziczenia lub odrzuciły spadek, a także osoby uznane za niegodne dziedziczenia.

Osoby, które zostały wydziedziczone przez spadkodawcę, tracą uprawnienia do zachowku. Wydziedziczenie to pozbawienie przez spadkodawcę zstępnych, rodziców lub małżonka prawa do otrzymania zachowku.

Wydziedziczenie może być przeprowadzone tylko w wyłącznie określonych przepisami przypadkach. Zalicza się do nich uporczywe postępowanie ewentualnego spadkobiercy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub jeśli uprawniony do zachowku dopuścił się względem spadkobiercy umyślnego przestępstwa. Dodatkowo także wydziedziczenie jest możliwe, jeśli uprawniony do zachowku nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Osoba, która uznaje, że została wydziedziczona w sposób niesłuszny, może dochodzić swoich praw przed sądem. Konieczne będzie jednak udowodnienie, że przyczyny wydziedziczenia nie były zgodne z literą prawa. Zachowek będzie przysługiwał, jeśli sąd przyzna rację powodowi.

Kodeks cywilny przewiduje sporządzenie umowy między spadkobiercą a spadkodawcą, w której ten pierwszy zrzeka się dziedziczenia i tym samym, prawa do zachowku. Umowa taka sporządzana jest z oczywistych względów za życia spadkodawcy, ale jej skutki prawne następują po jego śmierci.

W jakich sytuacjach korzysta się z możliwości zrzeczenia się z dziedziczenia? Np. kiedy za życia spadkodawcy jedno z jego dzieci otrzyma nieruchomość o wysokiej wartości i spadkodawca chce być pewien, że drugie dziecko nie będzie “poszkodowane" brakiem otrzymania spadku w wysokości dorównującej wartości nieruchomości.

Nie ma obowiązku przyjmowania spadku. Spadkobierca do pół roku od momentu otwarcia spadku może go odrzucić. Oznacza to, że zrzeka się jednocześnie praw do aktywów, jak i długów, które przypadłyby mu w udziale, gdyby zdecydował się przyjąć spadek. Jednocześnie odrzucając spadek zrzeka się także prawa do zachowku.

Odrzucenie spadku jest decyzją ostateczną, chyba że zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Taką sytuację trzeba jednak dowieść przed sądem.

Kodeks cywilny przewiduje możliwość ustalenia przez sąd, że dana osoba jest niegodna dziedziczenia. Jeśli sąd uzna, że konkretny spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy czynów niegodziwych, nagannych etycznie i moralnie, zostaje on pozbawiony możliwości otrzymania spadku oraz prawa zachowku.

Kodeks dokładnie określa, w jakich przypadkach można uznać osobę za niegodną dziedziczenia. Jest to sytuacja, w której osoba dopuściła się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, nakłoniła podstępem lub groźbą spadkodawcę do zawarcia konkretnych zapisów w testamencie, albo zniszczyła lub ukryła testament spadkodawcy.

Jak widać z powyższych zapisów, prawo do zachowku jest dobrym sposobem na zabezpieczenie interesów najbliższej rodziny zmarłego, jednocześnie jednak nie jest instytucją prawną nie do podważenia. Każda sytuacja rodzinna jest indywidualna i jeśli mamy wątpliwości, w jaki sposób powinno przebiegać dziedziczenie w naszym przypadku, najlepiej zwrócić się do kancelarii prawniczej.

KO