Niespodziewany powrót z urlopu wypoczynkowego

Odwołanie z urlopu tylko wyjątkowo

Prawo pracy zdecydowanie faworyzuje wykorzystanie urlopu wypoczynkowego przez pracownika w naturze. Niemniej jedna z regulacji urlopowych daje pierwszeństwo interesowi pracodawcy, pozwalając na odwołanie pracownika z urlopu w uzasadnionych okolicznościach. Zgodnie z art. 167 Kodeksu pracy dla skutecznego odwołania pracownika z urlopu wymagane jest, aby:

• okoliczności będące powodem odwołania pracownika z urlopu były nieprzewidziane w chwili udzielania urlopu,
   
• osobista obecność pracownika w pracy była niezbędna.

Powyższe przesłanki muszą wystąpić łącznie. Należy zauważyć, że przywołany przepis wymaga, aby powody odwołania z urlopu były nieprzewidziane w chwili jego udzielania - co wyklucza możliwość wstępnego "zaplanowania" odwołania pracownika z urlopu w razie zajścia okoliczności, których wystąpienie pracodawca przypuszcza.

Wezwanie do pracy w dowolny sposób

Przepisy Kodeksu pracy nie zastrzegają konkretnej formy odwołania pracownika z urlopu. Z uwagi na to, że przyczyny odwołania powinny być nieprzewidziane i nagłe, dopuszczalny jest każdy sposób skomunikowania się z pracownikiem. Najczęściej wybierane są bezpośrednie formy kontaktu, np. przez telefon czy e-mail. Forma pisemna, jako bardziej sformalizowana i wymagająca czasu na dotarcie pisma do pracownika, raczej nie jest stosowana.

Mimo że pracownik wypoczywający na urlopie korzysta ze swojego prawa, odwołanie z tego urlopu powinien potraktować jako polecenie służbowe. Generalnie powinno być ono wykonane, chyba że w wyraźny sposób narusza prawo lub postanowienia umowy o pracę. Ewentualne zakwestionowanie odwołania z urlopu powinno nastąpić dopiero po stawieniu się w pracy. Jedynie w sytuacji, gdy powrót z urlopu w terminie wskazanym przez pracodawcę jest w praktyce niemożliwy (np. z uwagi na brak odpowiednich połączeń lotniczych), pracownik w sposób zasadny może odmówić stawienia się w pracy. Dlatego istotnym jest odwołanie z urlopu z odpowiednim wyprzedzeniem, tak aby pracownik miał możliwość terminowego wywiązania się z polecenia powrotu do pracy (chyba że pracodawca nie dysponuje żadną rezerwą czasową).

Pracownik nie musi być poinformowany o przyczynie odwołania go z urlopu. Wystarczy, że w ocenie pracodawcy wystąpiły uzasadnione przyczyny do takiego odwołania. Zakomunikowanie ich pracownikowi nie jest obowiązkiem pracodawcy, choć może on to uczynić. Niezasadna odmowa wykonania polecenia powrotu do pracy może stanowić podstawę do wymierzenia pracownikowi kary porządkowej, a nawet rozwiązania umowy o pracę, w tym w trybie dyscyplinarnym. Z drugiej strony pracodawca nie może wykorzystywać instytucji odwołania z urlopu do celów niezgodnych z art. 167 K.p. (patrz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 1967 r., sygn. akt III PZP 22/66).

Kosztowne odwołanie z urlopu

Pracodawca, który skorzystał z możliwości, jakie daje mu art. 167 K.p., ma obowiązek zwrócić pracownikowi wydatki, jakie ten poniósł w związku z odwołaniem go z urlopu. Zwrot wydatków następuje tylko w takim zakresie, w jakim pozostają one w bezpośrednim związku z odwołaniem z urlopu. Kodeks pracy nie precyzuje tego, w jaki sposób rozumieć ten bezpośredni związek, jednak przyjmuje się, że do wydatków pozostających w bezpośrednim związku z odwołaniem z urlopu można zaliczyć koszty z tytułu:

• podróży powrotnej z urlopu,
   
• wykupionych i niewykorzystanych wczasów (jeżeli opłata za część niewykorzystanego wypoczynku nie została pracownikowi zwrócona),
   
• zakupionych biletów na różne formy rekreacji (zwiedzanie muzeum, wyjścia do parków krajobrazowych, na wycieczki), które nie zostały zrealizowane przez pracownika z powodu odwołania go z urlopu i nie zostały mu zwrócone.

Co do innych kosztów, niepozostających w bezpośrednim związku z odwołaniem z urlopu, to zasadniczo nie podlegają one zwrotowi. Do takich kosztów można zaliczyć np. wydatki poniesione przez pracownika na zakup specjalistycznego wyposażenia i ubioru pozostającego w związku z wyjazdem na urlop (np. do wspinaczki czy żeglowania). Należy nadmienić, że pracodawca nie ma obowiązku zwrotu kosztów odwołania z urlopu z własnej inicjatywy. Obowiązek ten powstaje po jego stronie dopiero wtedy, gdy pracownik zgłosi żądanie zwrotu wspomnianych kosztów (patrz przykład pisma).