Ochronisz dane, ale utrudnisz codzienne sprawy. Czy warto zastrzec PESEL?

Rejestr zastrzeżonych numerów PESEL zaczął funkcjonować 17 listopada 2023 roku na mocy nowelizacji ustawy o ewidencji ludności z 7 lipca 2023 roku. Od tamtego momentu każdy pełnoletni obywatel może skutecznie zabezpieczyć swój numer przed nieautoryzowanym wykorzystaniem. Od 1 czerwca 2024 roku funkcjonuje obowiązek weryfikacji statusu PESEL przez banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, firmy pożyczkowe, operatorów telekomunikacyjnych oraz notariuszy. Sprawdzenie statusu stało się również konieczne przy wypłatach gotówki w placówkach bankowych (gdy kwota przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia). Jeśli instytucja zignoruje ten obowiązek i zawrze umowę z osobą o zastrzeżonym numerze, traci prawo do dochodzenia roszczeń finansowych wobec klienta.

Zastrzeżenie numeru PESEL można wprowadzić w aplikacji mObywatel 2.0, na stronie gov.pl lub bezpośrednio w urzędzie gminy. Sam proces jest szybki: po potwierdzeniu dyspozycji numer natychmiast trafia na listę zastrzeżeń, a instytucje mają do niej bezpośredni dostęp w czasie rzeczywistym. Warto wiedzieć, że blokada nie wpływa na możliwość korzystania z usług zdrowotnych, załatwiania spraw urzędowych czy podróżowania. Jednak w sektorze finansowym i telekomunikacyjnym powoduje istotne ograniczenia — nie jest możliwe m.in. zaciągnięcie kredytu, zakup na raty czy wydanie duplikatu karty SIM.

Aby skorzystać z tych usług, konieczne jest wcześniejsze cofnięcie blokady, co wymaga świadomego zarządzania statusem numeru. Użytkownik musi także pamiętać, że po cofnięciu zastrzeżenia istnieje obowiązkowa, 30-minutowa przerwa przed możliwością ponownego zabezpieczenia PESEL. Pomimo tych niedogodności nowy system skutecznie utrudnia przestępcom wyłudzenie kredytów na cudze dane i przenosi odpowiedzialność finansową na instytucje, które nie dopilnują procedur.

Przeczytaj też: Oszust ukradł pieniądze z konta? W wielu przypadkach bank musi oddać całą kwotę

Najwygodniejszym sposobem na zastrzeżenie numeru jest skorzystanie z aplikacji mObywatel 2.0. Po zalogowaniu się za pomocą profilu zaufanego, e-dowodu lub danych bankowości elektronicznej, wystarczy przejść do sekcji "Zastrzeż PESEL", przesunąć odpowiedni przełącznik i zatwierdzić operację. System rejestruje zmianę natychmiast, co oznacza, że od razu po wykonaniu tej czynności numer jest chroniony w centralnym rejestrze. W tym samym miejscu dostępna jest również funkcja cofnięcia zastrzeżenia lub ustawienia automatycznego ponownego zabezpieczenia z dokładną datą i godziną, co znacząco ułatwia np. jednorazowe wizyty w bankach czy kancelariach notarialnych.

Numer PESEL można też zastrzec przez portal mObywatel.gov.pl albo w najbliższym urzędzie gminy. W urzędzie wystarczy okazać dowód osobisty lub paszport, a cała procedura trwa zazwyczaj kilka minut i jest bezpłatna. Tę drogę wybierają najczęściej osoby starsze lub te, które nie korzystają z aplikacji mobilnych. Jeśli wniosek składany jest w imieniu innej osoby - na przykład niepełnosprawnej albo pozostającej pod opieką prawną — konieczne jest okazanie odpowiedniego pełnomocnictwa lub dokumentu potwierdzającego opiekę.

Równie łatwe jest cofnięcie zastrzeżenia, które można przeprowadzić na dwa sposoby: bezterminowo lub czasowo, określając moment automatycznego ponownego zastrzeżenia numeru. Automatyczne zastrzeżenie następuje także po zgłoszeniu utraty dowodu osobistego, co zapewnia dodatkową ochronę danych. W razie problemów technicznych można skorzystać z pomocy infolinii Ministerstwa Cyfryzacji pod numerem 48 422 535 460 lub napisać na dedykowany adres e-mail zastrzeganie-pomoc@cyfra.gov.pl.

Przeczytaj też:

Jeden numer ma każdy, drugi niekoniecznie. Czym różni się NIP i PESEL?

Wychodzisz z domu z portfelem? Musisz to wiedzieć, stracisz nie tylko pieniądze

Hasło do banku to podstawa. Jeśli nie stworzyłeś go w ten sposób, szybko je zmień