Rekompensata za wcześniejszą spłatę

Tematykę kredytów do kwoty 80 tys. zł lub jej równowartości w walucie obcej szczegółowo regulują przepisy Ustawy o kredycie konsumenckim z 2001 r. Zgodnie z obecnymi przepisami konsument może odstąpić od umowy w ciągu 10 dni od jej podpisania bez podawania przyczyny. Nowe przepisy wydłużą termin na odstąpienie od umowy do 14 dni od momentu jej zawarcia. Istotną zmianą jest także wprowadzenie Europejskiego Ujednoliconego Formularza Kredytowego, który ma zawierać wszystkie podstawowe informacje o kredycie, takie jak koszty pożyczki, całkowita kwota do spłaty, wysokość oprocentowania, wymagane zabezpieczenia, obowiązkowe ubezpieczenia, itp. Na ich podstawie konsumenci będą mogli podjąć świadomą decyzję odnośnie zaciąganego kredytu, a także z łatwością porównywać oferty różnych przedsiębiorców, ponieważ standardowy formularz zostanie wprowadzony we wszystkich państwach członkowskich.

Duży nacisk został położony na sposób komunikacji z potencjalnym klientem w reklamach. Nowe unijne prawo wymaga, aby oprócz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania konsument otrzymywał cały pakiet szczegółowych informacji zawsze wtedy, gdy kredytodawca podaje koszt uzyskania pożyczki.

Wraz z wejściem w życie nowych przepisów instytucje udzielające kredytów będą mogły pobierać rekompensatę w przypadku, gdy konsument wcześniej spłaci zaciągniętą pożyczkę. Zgodnie z obowiązującą ustawą o kredycie konsumenckim wcześniejsza spłata nie pociąga za sobą żadnych opłat. Wprowadzana zmiana nie będzie jednak dotyczyła wszystkich kredytów, a jedynie pożyczek o stałej stopie oprocentowania. Dodatkowo rekompensata będzie przysługiwać kredytodawcy tylko w sytuacji, gdy spłacona przed terminem kwota przekracza w ciągu 12 miesięcy określoną wartość (w Polsce - trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej według danych Głównego Urzędu Statystycznego).

Nowe przepisy likwidują maksymalny próg 5 proc. łącznej kwoty wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki. Dotychczasowy dostęp do informacji o kosztach zapewni obowiązkowy formularz. Pozwoli to uzyskać dostęp do pełnej informacji o wszelkich kosztach ponoszonych w przypadku zawarcia umowy. Posłuży nie tylko porównaniu różnych ofert, ale również uniknięciu ryzyka ponoszenia nadmiernie wygórowanych opłat czy prowizji. Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem opłata przygotowawcza nie podlega zwrotowi. Zmieni się to po wdrożeniu nowej regulacji.

Nowe przepisy obejmą również, w zakresie informacji udzielanych konsumentowi, kredyty hipoteczne bez względu na wysokość zobowiązania. Na etapie przed zawarciem kontraktu będzie to m.in. całkowita kwota kredytu, wymagany wkład własny, zasady i termin spłaty kredytu, całkowita kwota do spłaty, koszty kredytu. W przypadku informacji umieszczanych w umowie konsument powinien znaleźć dane dotyczące: wysokości oprocentowania kredytu i warunków jego zmiany, wysokości prowizji, kosztów związanych z udzieleniem kredytu, w tym opłaty za rozpatrzenie wniosku kredytowego, informacji o całkowitym koszcie kredytu, sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu, informacji o uprawnieniach i skutkach przedterminowej spłaty kredytu. W umowach o kredyt walutowy podawane będą dodatkowo m.in. informacje o sposobie i terminach ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota uruchamianego kredytu oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty i spłaty kredytu.

Art. 49 projektu Ustawy o kredycie konsumenckim reguluje kwestie zwrotu kosztów w wypadku wcześniejszej spłaty kredytu. Zaproponowany zapis tego artykułu jest niejednoznaczny i może powodować komplikacje związane z jego interpretacją, a dodatkowo nie jest zgodny z zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki.

Zgodnie z punktem 9 preambuły do Dyrektywy pełna harmonizacja oznacza, że w takim zakresie, w jakim przepisy zostały zharmonizowane w Dyrektywie, państwa członkowskie nie mogą wprowadzać przepisów odmiennych od zapisów Dyrektywy. Art. 49 projektu Ustawy o kredycie konsumenckim reguluje materię prawną, która została uregulowana w art. 16 ust. 1 Dyrektywy, a zatem brzmienie wspomnianego art. 49 powinno być analogiczne do treści zdania drugiego art. 16 ust. 1 Dyrektywy.

Obecne brzmienie art. 49 jest sprzeczne z art. 46 ust. 1 Dyrektywy, ponieważ wprowadza kryterium "proporcjonalności", nieznane Dyrektywie i zupełnie pomija zapis Dyrektywy, zgodnie z którym obniżka całkowitego kosztu kredytu dotyczy nie wszystkich kosztów wchodzących w skład całkowitego kosztu kredytu, ale "odsetek i kosztów przypadających na pozostały okres obowiązywania umowy". W konsekwencji wspomniana obniżka nie dotyczy tych kosztów albo części kosztów, które przypadły na okres obowiązywania umowy przed dokonaniem jej przedterminowej spłaty. Obecne brzmienie art. 49 w projekcie sugeruje natomiast, że obniżce podlegają wszystkie koszty.

Brzmienie art. 49 jest także sprzeczne zarówno z założeniami do Ustawy o kredycie konsumenckim, jak i z samym uzasadnieniem projektu, gdzie pisze się, że: "zgodnie z przepisami Dyrektywy konsument ma prawo do uzyskania obniżki (zredukowania) całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy". Cytowany zapis Dyrektywy ustanawia zasadę proporcjonalnej redukcji kosztów - wynika to z użytego sformułowania "odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy". Fragment "przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy" oznacza, że niezależnie od rozkładu rat decyduje powiązanie odsetek czy kosztu z okresem obowiązywania umowy. Przykładowo, w przypadku odsetek powiązanie to polega na tym, że odsetki jako wynagrodzenie za korzystanie z kapitału są skorelowane z czasem, przez który korzysta się z tego kapitału. A zatem jeżeli konsument spłaci kapitał po upływie połowy okresu, na który udzielono kredytu, to powinny mu zostać zwrócone odsetki obliczone od kapitału, który pozostawałby w dyspozycji konsumenta przez pozostały okres obowiązywania umowy, gdyby kredyt nie został spłacony wcześniej. Nie zmienia tej zasady sposób rozkładania rat ? w takim przypadku w terminie 14 dni kredytodawca powinien dokonać całkowitego rozliczenia kredytu, uwzględniając w nim m.in. konieczność zwrotu odsetek przypadających na okres po spłacie kredytu, nawet jeżeli zostały one przez konsumenta już zapłacone.

Zaproponowane zapisy powodują nieścisłości interpretacyjne i traktują kredytodawcę niesprawiedliwie, ponieważ rodzą casus, w którym będzie on zmuszony wydać kredytobiorcy nienależne mu środki pieniężne. Ponadto, uregulowanie prawne powyższej kwestii w innych krajach, które do swych reżimów prawnych implementowały Dyrektywę o Kredycie Konsumenckim, takich jak np.: Niemcy, Rumunia, Węgry, Czechy i Słowacja, nie przewiduje istnienia kryterium proporcjonalności.

Piotr Rogowiecki

Autor jest ekspertem Pracodawców RP