Resort sprawiedliwości wydał poradnik o upadłości konsumenckiej

W broszurze można znaleźć też porady na temat tego, jak sporządzić wniosek o upadłość, jakie dokumenty zgromadzić, a także, do którego sądu je złożyć.

"Upadłość konsumencka - poradnik", przygotował Zespół Ministra Sprawiedliwości ds. nowelizacji Prawa upadłościowego i naprawczego. Poradnik, dostępny na stronie resortu, będzie przekazany do: Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie na terenie całej Polski, Naczelnej Rady Adwokackiej, Okręgowych Izb Radców Prawnych, sądów apelacyjnych, sądów rejonowych, w których są wydziały gospodarcze rozpatrujące wnioski o ogłoszenie upadłości, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym przewidzianym dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, czyli konsumentów, którzy stali się niewypłacalni. Niewypłacalność to stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych np.: nie ma pieniędzy na zakup środków codziennego użytku oraz spłatę pożyczki.

Upadłość konsumencka ma dwie zasadnicze funkcje: oddłużenie niewypłacalnego konsumenta - umorzenie całości lub części długów oraz windykację - odzyskanie należności przez wierzycieli. Warunkiem skorzystania z tej możliwości jest ustalenie, że konsument zarówno przed ogłoszeniem upadłości jak i w toku postępowania działa uczciwie i zgodnie z prawem. Oznacza to, że nie uzyska ogłoszenia upadłości, ani oddłużenia ten, kto doprowadził do swojej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa np.: podejmował działania na szkodę swoich wierzycieli lub w toku postępowania ukrywał majątek.

W postępowaniu upadłościowym dochodzi do sprzedaży całego albo części majątku konsumenta. Tak uzyskane środki przekazuje się na zaspokojenie roszczeń wierzycieli, którzy zgłosili istnienie swojej wierzytelności do sędziego-komisarza. Likwidację majątku przeprowadza wyznaczony przez sąd syndyk.

Wraz z ogłoszeniem upadłości cały majątek konsumenta staje się "masą upadłości", zarządzaną przez syndyka - oznacza to, że konsument nie może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem (np.: sprzedać samochodu). W skład masy upadłości może wejść również wynagrodzenie za pracę upadłego. Po ogłoszeniu upadłości syndyk sporządza inwentaryzację majątku, a następnie przystępuje do jego sprzedaży - za wyjątkiem przedmiotów pierwszej potrzeby, niezbędnych do prowadzenia gospodarstwa domowego, które są wyłączone spod egzekucji.

Wraz z ogłoszeniem upadłości konsument będzie mógł zawierać tylko drobne umowy życia codziennego jak: zakupy żywności, środków czystości itp., które pokrywane będą przez upadłego z tych funduszy, które nie podlegały zajęciu przez syndyka. Ogłoszenie upadłości wstrzymuje postępowania sądowe i egzekucyjne prowadzone przeciwko konsumentowi; do postępowań będzie mógł wstąpić syndyk, który będzie reprezentował konsumenta i jego interesy.

Postępowanie upadłościowe wszczynane jest tylko i wyłącznie na wniosek konsumenta, czyli osoby, która nie prowadzi działalności gospodarczej także niezarejestrowanej. Wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie może złożyć małżeństwo, ale może za to złożyć osobno każdy z małżonków, jeżeli spełnia kryteria.

Ocena uczciwości płatniczej konsumenta i tego, czy może skorzystać on z upadłości konsumenckiej dokonywana jest na pierwszym etapie przez sąd. Może on odrzucić wniosek jeśli: konsument doprowadził do swojej niewypłacalności albo istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa, w stosunku do konsumenta prowadzono już konsumenckie postępowanie upadłościowe, ale zostało ono umorzone z innych przyczyn niż na wniosek konsumenta np. w trakcie wcześniejszego postępowania konsument uchybił swoim obowiązkom - np.: zataił istotne informacje, co doprowadziło do prawomocnego umorzenia postępowania.

Odrzucenie wniosku może wynikać też z uchylenia planu spłaty we wcześniejszym postępowaniu o upadłość, bo konsument go nie wykonywał - nie składał sprawozdań, zatajał źródła przychodu itp. Sąd wniosek odrzuci, jeśli uzna, że konsument podał we wniosku nieprawdziwe lub niezupełne dane, a także, co bardzo ważne, jeśli w okresie 10 lat przed dniem złożenia wniosku, względem konsumenta toczyło się już konsumenckie postępowanie upadłościowe, które zakończyło się całościowym lub częściowym oddłużeniem.

Elementem postępowania upadłościowego, następującym po likwidacji majątku upadłego jest ustalenie przez sąd planu spłaty. Sąd ustala, jaka część dochodów konsumenta przeznaczana będzie na zaspokojenie tych wierzytelności i w jakim okresie (nie dłuższym niż 36 miesięcy, w niektórych przypadkach 54 miesięcy) konsument będzie miał wykonywać obowiązki związane z planem spłaty. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Jeżeli konsument będzie wykonywał swoje zobowiązania w sposób prawidłowy, może liczyć na oddłużenie (umorzenie części albo całości wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości). Po wykonaniu przez konsumenta planu spłaty, sąd umarza pozostałe zobowiązania konsumenta - następuje oddłużenie konsumenta.

Alternatywą dla planu spłaty jest możliwość złożenia przez konsumenta propozycji układowych. Propozycje układowe to autorska propozycja konsumenta, w której może przedstawić warunki likwidacji i restrukturyzacji majątku oraz wierzytelności. W propozycjach układowych może znaleźć się np.: propozycja rozłożenia wierzytelności na raty na dłuższy okres (renegocjacja kredytu), propozycja zachowania określonego składnika majątkowego czy propozycja odroczenia płatności danej wierzytelności.

W przypadku upadłości obniżone zostaną także koszty postępowania, a w przypadku dłużnika, którego majątek nie wystarczy nawet na ich pokrycie, niezbędne środki tymczasowo wyłoży Skarb Państwa. W ramach postępowania możliwe będzie również zawarcie przez konsumenta układu z wierzycielami.

Powyższe regulacje dotyczą tylko wniosków złożonych po wejściu w życie nowej ustawy - tj. po 31 grudnia 2014 r.