STIR i blokada kont po zmianach

Nowe rachunki

Regulacje dotyczące STIR obowiązują od 13 stycznia 2018 r., a przepisy umożliwiające blokadę konta na żądanie Szefa KAS - od 30 kwietnia 2018 r. Zostały już one jednak poważnie zmodyfikowane na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1499).

STIR to system teleinformatyczny izby rozliczeniowej służący do przetwarzania według określonych algorytmów danych przekazywanych przez banki i SKOK-i w celu ustalenia wskaźnika ryzyka wykorzystywania sektora bankowego do wyłudzeń skarbowych. Analizie podlegają informacje o rachunkach tzw. podmiotów kwalifikowanych (tj. osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, ale posiadających zdolność prawną), a także dzienne zestawienia transakcji dotyczących tych rachunków.

Wspomniana nowelizacja rozszerzyła definicję "rachunku". Obejmuje ona obecnie nie tylko bankowe rachunki rozliczeniowe i konta prowadzone dla celów działalności gospodarczej w SKOK, ale także rachunki VAT. Rachunek VAT wykorzystywany jest w przypadku zapłaty za towar lub usługę z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności - wpływa na niego część zapłaty odpowiadająca kwocie VAT od danej transakcji. Od 1 lipca 2019 r. za rachunki podmiotu kwalifikowanego będą uznawane również lokaty terminowe. Banki spółdzielcze i SKOK-i mogą jednak rozpocząć przekazywanie informacji o nich do STIR z dniem 1 stycznia 2020 r. Pierwsze zestawienia transakcji dotyczących lokat terminowych banki (z wyjątkiem spółdzielczych) będą musiały przesłać nie później niż 1 sierpnia 2019 r., a SKOK-i i banki spółdzielcze - nie później niż 1 stycznia 2020 r.

Informacje o rachunkach podmiotów kwalifikowanych, transakcjach oraz wskaźniku ryzyka izba rozliczeniowa przekazuje automatycznie Szefowi KAS. Nowością, która ma wejść w życie 1 lipca 2019 r., będzie możliwość wystąpienia przez Szefa KAS do banku lub SKOK-u z żądaniem przekazania posiadanych przez nie adresów IP. Chodzi o adresy, z których następowały logowania do usług bankowości elektronicznej umożliwiających dostęp do rachunku podmiotu kwalifikowanego, a także z których pochodziły dyspozycje przeprowadzenia transakcji dotyczących takiego konta.

Blokada po nowemu

Zmieniły się zasady blokowania kont przez Szefa KAS. Większość nowych regulacji obowiązuje od 22 sierpnia 2018 r.

Blokada zarządzona przez Szefa KAS jest skuteczna również w odniesieniu do rachunku, którego podmiot kwalifikowany jest współposiadaczem.

Szef KAS może zablokować konto przedsiębiorcy, jeżeli ma to przeciwdziałać wykorzystywaniu sektora bankowego do nadużyć skarbowych, zwłaszcza wyłudzeń VAT. Blokadę stosuje się na okres nie dłuższy niż 72 godziny. Dotychczas Szef KAS dokonywał jej w formie postanowienia, które można było podważyć, składając wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub kierując skargę do sądu administracyjnego z pominięciem drogi administracyjnej. Postanowienie zostało zastąpione żądaniem blokady kierowanym do banku lub SKOK-u. Blokady nie można w żaden sposób zakwestionować. Formą nadzoru nad działaniami Szefa KAS mają być kontrole przeprowadzane co najmniej raz na kwartał przez Ministra Finansów. Przedsiębiorca, który poniesie szkodę z powodu blokady zastosowanej na krótki czas, może co najwyżej domagać się odszkodowania w trybie cywilnym.

Bankowi lub SKOK-owi nie wolno poinformować klienta o otrzymaniu żądania lub dokonaniu blokady na krótki czas (art. 119zv § 4a Ordynacji podatkowej). Dopiero 1 lipca 2019 r. wejdą w życie przepisy umożliwiające uzyskanie takich informacji na wniosek (z tym że banki spółdzielcze i SKOK-i stosują je od 1 stycznia 2020 r.). Bank lub SKOK udostępni informacje po uprzednim potwierdzeniu przez Szefa KAS, że wszystkie przekazane żądania blokady kont klienta zostały wykonane. Wprowadzenie takiej regulacji tłumaczy się tym, że przedwczesne ujawnienie informacji mogłoby spowodować transfer środków z konta w instytucji, która nie zdążyła jeszcze dokonać blokady.

Blokada może być przedłużona na oznaczony czas, nie dłuższy niż 3 miesiące. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne, jeżeli zajdzie uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności za cudze podatki, przekraczających równowartość 10.000 euro. Przeliczenia na złote dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym zostanie wydane postanowienie o przedłużeniu blokady. Postanowienie, tak jak dotychczas, wydaje Szef KAS. Przysługuje jednak na nie zażalenie, a nie jak było wcześniej - wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub skarga do sądu administracyjnego. Zażalenie rozpatruje Szef KAS. Dopiero po wyczerpaniu trybu zażaleniowego postanowienie można zaskarżyć do sądu administracyjnego. Szef KAS musi przekazać sądowi akta i odpowiedź na skargę w ciągu 7 dni od otrzymania skargi (wcześniej miał na to 5 dni). Termin rozpatrzenia skargi przez sąd nie zmienił się i wynosi 30 dni.

Wypłaty z konta

Sposobem na korzystanie ze środków znajdujących się na zablokowanym koncie jest uzyskanie zgody na pokrycie nimi określonych zobowiązań.

Właściciel rachunku może zwrócić się do Szefa KAS o zgodę na przekazanie środków na pensje wypłacane na podstawie umów o pracę zawartych co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady wraz z należnymi od nich zaliczkami na podatek dochodowy i składkami na ubezpieczenia społeczne. Dotychczas mogły być obsługiwane wyłącznie bieżące wynagrodzenia. To kryterium obecnie nie obowiązuje. Można więc pozyskać środki również na zaległe wynagrodzenia. Nowością jest ponadto możliwość ubiegania się o zgodę na pokrycie z zablokowanego konta wszystkich alimentów i rent o charakterze alimentacyjnym. Wcześniej wypłaty obejmowały wyłącznie zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania, ale już nie ustalone na podstawie umowy czy ugody.

Środki z zablokowanego konta mogą być na dotychczasowych zasadach przeznaczone na spłatę podatków i ceł. Przewidują to art. 119zz-119zza Ordynacji podatkowej.