Ukończenie przez dziecko 18 lat a prawo do świadczenia "500 plus"

Świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu albo prawnemu dziecka, do ukończenia przez nie 18. roku życia. Bez znaczenia jest tu, czy dziecko po przekroczeniu tej granicy wiekowej nadal się uczy oraz czy zamieszkuje wspólnie z rodzicami/opiekunami i pozostaje na ich utrzymaniu.

Tak wynika z art. 4 ust. 2 i 3 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, która jednocześnie zastrzega, iż bezwarunkowo świadczenie wychowawcze przysługuje na drugie i kolejne dzieci w rodzinie. Natomiast na pierwsze dziecko jest ono należne po spełnieniu kryterium dochodowego, tj. jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty:

• 800,00 zł lub
  
• 1200,00 zł - w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne.

Przy czym za pierwsze dziecko, zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, uznawane jest jedyne lub najstarsze dziecko w rodzinie w wieku do ukończenia 18. roku życia. W przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku (np. bliźniąt, trojaczków), będących najstarszymi dziećmi w rodzinie w wieku do ukończenia 18. roku życia, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez osobę uprawnioną do świadczenia.

Gdy zatem pierwsze dziecko kończy 18 lat życia, dla celów uprawnień do świadczenia wychowawczego przestaje być pierwszym dzieckiem w rodzinie. Przykładowo dziecko urodzone w dniu 16 września 1998 r., które 18. urodziny będzie obchodziło 16 września 2016 r., zgodnie z art. 112 zdanie drugie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.), 18 lat skończy z upływem 15 września 2016 r. Tym samym z dniem 16 września 2016 r. utraci ewentualne prawo do świadczenia wychowawczego i jednocześnie status pierwszego dziecka w rodzinie.

Zostaje nim wówczas kolejne najstarsze dziecko w rodzinie w wieku do ukończenia 18. roku życia, na które wcześniej świadczenie "500 plus" przysługiwało bezwarunkowo. Od chwili ukończenia przez starsze dziecko 18. roku życia świadczenie wychowawcze na to kolejne (będące już wówczas pierwszym) dziecko będzie należne wyłącznie po spełnieniu kryterium dochodowego.

Przy czym, jeśli to pełnoletnie już dziecko nadal mieszka z rodzicami/opiekunem i pozostaje na ich utrzymaniu, w dalszym ciągu będzie uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez nie 25 lat życia (art. 2 pkt 16 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci).

Jak już wspomniano, świadczenie wychowawcze przysługuje w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko. Ustawodawca przewidział okoliczności, w których należy ustalić kwotę świadczenia za niepełny miesiąc. W świetle art. 5 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci ma to miejsce w przypadku:

• urodzenia dziecka,
  
• ukończenia przez dziecko 18. roku życia lub
  
• gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu.

Wówczas kwotę świadczenia wychowawczego należnego za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę 500 zł przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które to świadczenie przysługuje. Otrzymaną, odpowiednio zmniejszoną kwotę świadczenia wychowawczego, zaokrągla się do 10 groszy w górę.

Jak widać, w tym katalogu zamkniętym nie wskazano przypadku uzyskania statusu pierwszego dziecka w rodzinie przez młodsze rodzeństwo po ukończeniu przez starsze z dzieci 18. roku życia. Oznacza to, że w takim przypadku świadczenie wychowawcze na dziecko, które w trakcie miesiąca:

• ukończyło 18 lat życia - za ten miesiąc zostanie wypłacone w zmniejszonej wysokości,
  
• w związku z ukończeniem przez starsze dziecko 18. roku życia, stało się pierwszym dzieckiem w rodzinie - przysługuje za ten miesiąc w pełnej kwocie 500 zł, nawet jeśli na to starsze dziecko świadczenie nie przysługiwało z uwagi na przekroczony próg dochodowy (z powodu niespełnienia kryterium dochodowego świadczenie nie będzie przysługiwało na to młodsze - obecnie już pierwsze - dziecko dopiero od następnego miesiąca).

To, że nie ma podstawy do dzielenia świadczenia wychowawczego przysługującego na dziecko, które w danym miesiącu stało się pierwszym dzieckiem w rodzinie, z uwagi na osiągnięcie pełnoletności przez starszego brata lub siostrę, potwierdziło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na swojej stronie internetowej www.mpips.gov.pl.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.02.2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195)

Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 51 (1301) z 2016-06-27

GOFIN podpowiada