Uwaga na dwa reżimy klauzul niedozwolonych!
W wyniku nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zasadniczo zmienią się zasady związane z uznawaniem postanowień umownych za klauzule niedozwolone. Stosowne decyzje podejmował będzie bowiem prezes UOKiK. Niestety, dla przedsiębiorców dotychczasowy rejestr obowiązywał będzie jeszcze 10 lat. Zatem przedsiębiorcy będą musieli pamiętać o starym rejestrze i dodatkowo śledzić decyzje prezesa UOKiK.
Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która oczekuje na podpis Prezydenta (stan na dzień oddania gazety do druku), miała na celu m.in. uporządkowanie rejestru klauzul niedozwolonych, który na skutek nieustannego dodawania do niego nowych postanowień stał się bardzo obszerny (liczy ponad 6 tysięcy niedozwolonych postanowień), a co za tym idzie - korzystanie z niego sprawiało znaczne problemy. Wydaje się jednak, że z uwagi na wpływ regulacji związanych z rejestrem klauzul niedozwolonych na funkcjonowanie większości przedsiębiorców w Polsce, stworzenie dwóch równoległych systemów dotyczących klauzul niedozwolonych dodatkowo skomplikuje ich analizę zarówno przedsiębiorcom, jak i konsumentom.
Do ustawy dodany został nowy dział dotyczący zakazu stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów. Z jego treści wynika, iż to prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaje decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, jednocześnie zakazując jego wykorzystywania. Przesłanką decyzji będzie stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Ustawa zawiera zatem odesłanie do najważniejszego przepisu z punktu widzenia niedozwolonych klauzul umownych, przy czym jego treść nie ulegnie zmianie (patrz ramka). Taka regulacja ma charakter rewolucyjny, bowiem obecnie to Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów dokonuje analizy postanowienia umownego, a w przypadku uznania go za niedozwoloną klauzulę postanawia o jej wpisie do rejestru klauzul niedozwolonych dostępnego na stronie internetowej UOKiK.
Nowelizacja ustawy pociąga zatem za sobą zmianę z sądowego na administracyjny sposobu uznawania postanowień umownych za klauzule niedozwolone. Przepisy te mają ogromne znaczenie zarówno dla przedsiębiorców, jak i konsumentów, gdyż poza przepisami określającymi główne świadczenia stron, uznanie postanowienia umownego za klauzulę niedozwoloną powoduje, że konsument nie jest nim związany. Może zatem uwolnić się od niekorzystnych dla niego zapisów umownych. Zmiana z sądowej na administracyjną sposobu uznawania postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie wyłącza możliwości złożenia odwołania do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
|
Podstawa uznania klauzuli za niedozwoloną Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. |
Wraz z uznaniem postanowień wzorca umowy za niedozwolony i zakazaniem jego stosowania prezes UOKiK może w wydanej decyzji nałożyć na przedsiębiorcę dodatkowe obowiązki. Przykłady ustawowe odnoszą się do poinformowania konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie wzorca, o uznaniu tego wzorca za niedozwolone postanowienie, w sposób określony w decyzji oraz do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. W praktyce może to zatem oznaczać np. obowiązek pokrycia kosztów ogłoszenia prasowego w przedmiocie uznania stosowanych postanowień wzorca za klauzule niedozwolone.
Wyjaśnione zostały także dotychczasowe rozbieżności co do wpływu uznania postanowienia umownego za klauzulę niedozwoloną na umowy z innymi podmiotami. Prawomocna decyzja w tym zakresie ma skutek zarówno wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.
Zgodnie z uchwalonymi przepisami prezes UOKiK wydając decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone przytacza w niej treść niedozwolonego postanowienia wzorca umowy. Decyzje prezesa będą publikowane na stronie internetowej UOKiK. Zatem zarówno przedsiębiorca, jak i konsument, który chce dokonać analizy regulaminu czy postanowienia umownego, zobowiązany będzie do śledzenia decyzji prezesa UOKiK dotyczących klauzul niedozwolonych.
Przepisy przejściowe będące częścią nowelizacji stanowią, że ustawa wchodzi w życie po sześciu miesiącach od dnia jej ogłoszenia, jednak przepisy dotyczące starego rejestru będą funkcjonowały 10 lat od wejścia w życie nowelizacji. Taki stan rzeczy będzie uciążliwy zwłaszcza dla przedsiębiorców, którzy będą zmuszeni utrzymywać zgodność stosowanych postanowień umownych z treścią starego rejestru i nowych decyzji prezesa UOKiK.
Dotychczasowy rejestr będzie obowiązywał przez 10 lat od wejścia w życie nowelizacji.
Terminy i kary
Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone powinno zostać zakończone w terminie 4 miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej 5 miesięcy. Przy czym nie wszczyna się postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 3 lata. Prezes UOKiK może wydać decyzję o nałożeniu na przedsiębiorcę kary pieniężnej w wysokości do 10.000 euro za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji lub wyroków sądowych m.in. w sprawach niedozwolonych postanowień wzorców umów.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 5.08.2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw
autor: Łukasz Wilmiński
Gazeta Podatkowa nr 78 (1223) z dnia 2015-09-28