Zasiłek macierzyński po zmianach w urlopach rodzicielskich

W świetle aktualnie obowiązujących przepisów, tj. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Wcześniej, tj. do 1 stycznia 2016 r., w katalogu tym znajdowały się również dodatkowy urlop macierzyński oraz dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Urlopy te za sprawą nowelizacji Kodeksu pracy uległy likwidacji z dniem 2 stycznia 2016 r. Nie spowodowało to jednak skrócenia okresu należnego zasiłku macierzyńskiego, a nawet wręcz przeciwnie, w niektórych przypadkach będzie podlegał on wydłużeniu.

O okres zlikwidowanych dodatkowych urlopów (macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego) został bowiem wydłużony wymiar urlopu rodzicielskiego. Nadal więc, co do zasady, zasiłek macierzyński można pobierać, w zależności od liczby urodzonych lub przyjętych jednocześnie na wychowanie dzieci przez okres odpowiednio: 52, 65, 67, 69 lub 71 tygodni.

Ponadto w przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego (wynoszący odpowiednio 32 lub 34 tygodnie) ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż odpowiednio do 64 lub 68 tygodni. Tym samym umożliwia to korzystanie z zasiłku macierzyńskiego przez dłuższy okres.

Zdarza się, że, mimo zmiany przepisów, ubezpieczony nadal korzysta z dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części i/lub zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu. Dzieje się tak, jeśli w dniu 2 stycznia 2016 r. przebywał na tym urlopie/zasiłku. W takim przypadku przysługuje mu prawo do urlopu rodzicielskiego (zasiłku za okres tego urlopu) w wymiarze odpowiadającym różnicy między nowym wymiarem tego urlopu (tj. odpowiednio 32 lub 34 tygodni) a wymiarem udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego lub jego części.

Jeśli natomiast początek udzielonego wcześniej dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego przypada po dniu 1 stycznia 2016 r., z mocy prawa ulega zamianie na urlop rodzicielski.

Od 2 stycznia 2016 r. nie musi już być zachowana ciągłość korzystania z urlopów z tytułu rodzicielstwa (odpowiednio zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów).

Urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Jednak za sprawą art. 182^1c § 1 i 3 Kodeksu pracy urlop ten w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu, przy czym nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, a więc odpowiednio za okres do 6, 8 lub 3 tygodni, w świetle art. 31 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2016 r., przysługiwał - podobnie jak za okres podstawowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego - w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Po likwidacji tego dodatkowego urlopu, a więc począwszy od 2 stycznia 2016 r., ta 100% wysokość świadczenia przysługuje za analogiczny okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Za pozostały okres urlopu rodzicielskiego natomiast, tak jak przed zmianą przepisów, zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 60% podstawy jego wymiaru (patrz tabela). W ostatecznym rozrachunku więc wysokość zasiłku nie uległa zmianie.

Nadal również istnieje możliwość wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres wszystkich wymienionych wcześniej urlopów w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Stanie się tak po spełnieniu warunków określonych w art. 31 ust. 3 ustawy zasiłkowej, a więc m.in. w przypadku wystąpienia z wnioskiem o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze nie później niż 21 dni po porodzie.

Przypomnijmy, iż przed zmianą przepisów Kodeksu pracy, a więc przed dniem 2 stycznia 2016 r., z wnioskiem takim należało wystąpić najpóźniej w 14. dniu po porodzie.

Przekroczenie tego 21-dniowego terminu skutkuje wypłatą świadczenia w wysokości odpowiednio 100%, a następnie 60% podstawy jego wymiaru.

Wydłużeniu uległ również maksymalny termin na złożenie przez pracownicę/pracownika wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub jego części - z 14 na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Nie zmienił się jednak termin na złożenie wniosku o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez:

• ubezpieczonych niebędących pracownikami,
  
• osoby pobierające zasiłek macierzyński w okresie urlopu wychowawczego oraz
  
• osoby pobierające zasiłek macierzyński po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

W ich przypadku wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego powinien być złożony odpowiednio u płatnika składek lub w ZUS przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku macierzyńskiego za ten okres.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)

autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 5 (1255) z dnia 2016-01-18

GOFIN podpowiada