Zwolnienia dla odszkodowań i zadośćuczynień

Biznes INTERIA.PL na Twitterze. Dołącz do nas i czytaj informacje gospodarcze

Wypłacone osobom fizycznym rekompensaty pieniężne za wyrządzone szkody, poniesione straty lub doznane krzywdy mogą korzystać ze zwolnienia od podatku, jeśli oparte są na odpowiedniej podstawie prawnej i nie znajdują się w katalogu wyłączeń.

Jak wynika ze zmienionego Polskim Ładem art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o pdof (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.), otrzymane świadczenia odszkodowawcze są zwolnione z podatku, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z: przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, aktów administracyjnych wydanych na podstawie przepisów, postanowień zakładowych i ponadzakładowych aktów prawa pracy (tj. układów zbiorowych pracy, porozumień zbiorowych niebędących układami, regulaminów, statutów).

Nie każde jednak odszkodowanie lub zadośćuczynienie spełniające powyższe kryteria może pozostać wolne od pdof. Przywołany przepis wyłącza ze zwolnienia świadczenia otrzymywane przez pracowników: z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym, przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji.

• wynikające z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe,
• za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej,
• za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Uszkodzenia ciała, rozstrój zdrowia, śmierć

W myśl znowelizowanego art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o pdof, wolne od podatku są odszkodowania w postaci:

• renty:
• przyznane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, otrzymane przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo którego potrzeby zwiększyły się lub widoki powodzenia na przyszłość zmniejszyły,
• przyznane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie spowodowania śmierci poszkodowanego, otrzymane przez osoby uprawnione z mocy art. 446 § 2 Kodeksu cywilnego, tj. przez osoby, względem których ciążył na zmarłym obowiązek alimentacyjny oraz przez inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania,
• 
  
• miesięcznego świadczenia na zapewnienie środków utrzymania, o których mowa w art. 753³ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego.

Powołany przepis reguluje specyficzną formę pomocy udzielanej pokrzywdzonym w wypadkach drogowych. Jest to zabezpieczenie w postaci miesięcznego świadczenia na zapewnienie środków utrzymania. Udziela go sąd na rzecz każdego uprawnionego, w wysokości nie niższej (z reguły) niż kwota najniższej emerytury.

Zabezpieczenie można uzyskać w związku ze szkodą poniesioną na skutek czynu niedozwolonego noszącego znamiona: jednego z przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji w ruchu lądowym, zabójstwa z użyciem pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, umyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z użyciem pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym.

Wprawdzie korektę treści art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o pdof wprowadziła nowelizacja ustawy - Prawo o ruchu drogowym, ale przepis w obecnym brzmieniu nie dotyczy tylko rent (świadczeń) przyznanych ofiarom wypadków drogowych (ich bliskim).

Zwolnione od podatku będą nadal także pozostałe renty otrzymane w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, m.in. renty wyrównawcze (art. 444 § 2 K.c.), które otrzymują od pracodawcy pracownicy poszkodowani na skutek wypadków przy pracy oraz renty dla bliskich, bez względu na okoliczności, które doprowadziły do śmierci poszkodowanego.

Bez zmian pozostaje art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o pdof. Stąd nadal wolne od pdof są także inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub w tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Przez określenie "inne" należy rozumieć te odszkodowania lub zadośćuczynienia, które nie zostały wprost wymienione na liście zwolnionych od podatku.

Z tego zwolnienia mogą zatem korzystać m.in. osoby otrzymujące świadczenia odszkodowawcze, inne niż renty, których podstawą żądania był art. 444 § 1 K.c., przewidujący obowiązek naprawienia szkody w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, gdyż jednocześnie przepis ten nie normuje wysokości odszkodowania, ani zasad jego ustalania (odszkodowanie wypłacone na jego podstawie nie mieści się w dyspozycji art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o pdof).

Zwolnienie nie może mieć natomiast zastosowania np. do odszkodowań z tytułu wadliwego rozstania z pracownikiem, które wynikają z art. 47¹, art. 50, art. 58, art. 59 oraz art. 60 Kodeksu pracy. Jeżeli w wyniku wyroku lub ugody sądowej pracownik otrzyma odszkodowanie przewyższające wysokość określoną w tych przepisach, to nadwyżka będzie opodatkowana.

autor: Małgorzata Rymarz
Gazeta Podatkowa nr 15 (1890)