Akcyza zwiększy przemyt papierosów

Najpopularniejsza kategoria cenowa jest różna w poszczególnych krajach i odzwierciedla warunki panujące na poszczególnych rynkach, preferencje konsumentów, skutki systemu podatkowego itp. Dla 2005 r. taką ceną w Polsce była cena 5,30 zł, a w 2006 r. przewiduje się, że będzie to cena 5,85 zł.

Polska, podobnie jak Słowacja i Węgry, otrzymała okres przejściowy do końca 2008 r. na osiągnięcie minimalnego opodatkowania podatkiem akcyzowym od papierosów w wysokości 64 euro. Czechy i Słowenia otrzymały okres przejściowy do końca 2007 r., natomiast Estonia, Litwa i Łotwa - do końca 2009 r.

Malta i Cypr spełniały wymogi dotyczące opodatkowania papierosów w chwili przystępowania do UE. System opodatkowania papierosów, obowiązujący w UE stanowi podstawowe ramy polityki podatkowej państw członkowskich. W związku z wprowadzeniem dyrektywy z 2002 r. zakłada on minimalny poziom akcyzy papierosowej oraz terminy jej przeglądów co 4 lata. System ten ustanawia pewne zabezpieczenie przeciwko dyskryminacji podatkowej pomiędzy państwami.Ma jednak pewne wady:
1) wprowadził harmonizację zakresu opodatkowania, ale nie osiągnięto harmonizacji obciążenia podatkowego
2) różnice obciążenia są pogłębiane przez różnice w stawkach VAT
3) system nie doprowadził do znacznego zbliżenia cen detalicznych sprzedaży papierosów w UE
4) są różnice w sposobie zarządzania systemem opodatkowania.

Nowe kraje UE otrzymały krótkie okresy przejściowe na podniesienie stawek akcyzy w stosunku do krajów starszych. Dla przykładu, UE zastosowała specjalne przepisy do regionów takich jak Korsyka (Francja), która otrzymała aż 3 derogacje i uzyskała 8 lat na dostosowanie się do parametrów podatkowych UE, jak również dla Wysp Kanaryjskich (Hiszpania), które nie miały akcyzy na papierosy. Odpowiednio długie okresy przejściowe nie tylko otrzymywały kraje UE takie jak Grecja i Hiszpania, ale również były przedłużane w Niemczech.

Trochę "akcyzowej swobody"

Wprowadzenie minimalnego poziomu podatku w krajach UE dla papierosów miało przyczynić się do pewnego zmniejszenia różnic w opodatkowaniu. Państwa członkowskie mają jednak znaczny zakres swobody jeśli chodzi o ustanawiane stawek akcyzy na papierosy. Obowiązujące w dyrektywie obciążenie jest, bowiem, obciążeniem minimalnym a nie maksymalnym.

Jest prawdopodobne, że różnice w poziomach opodatkowania papierosów w UE będą się zwiększać a nie zmniejszać, zwłaszcza jeśli niektóre kraje stosujące wysokie podatki postanowią podnieść stawki znacznie szybciej niż kraje stosujące stawki minimalne lub dążące do osiągnięcia stawek minimalnych. Obecnie np. w Wielkiej Brytanii obciążenie akcyzą jest prawie 10-krotnie większe niż w Polsce, a w Niemczech ponad 3-krotnie większe.

Niezwykle istotne jest porównanie różnic pomiędzy poziomem życia (dochodów na głowę mieszkańca) w większości starych krajów UE a krajach nowo przyjętych. Opodatkowanie papierosów powinno odnosić się do możliwości finansowych konsumentów, lub do dostępności cenowej wyrobów.

Mimo że podatki i ceny papierosów w krajach nowo przyjętych są niższe niż w pozostałych krajach UE to i tak są bardzo wysokie w wartościach realnych, tzn. biorąc pod uwagę rzeczywistą stopę życiową mieszkańców.

Ze względu na przewidywane realia makroekonomiczne trudno będzie osiągnąć Polsce do końca 2008 r.poziom opodatkowania w wysokości 64 euro, zwłaszcza, że nie należy się spodziewać proporcjonalnego wzrostu dochodów polskich konsumentów w stosunku do spodziewanych podwyżek akcyzy, a obecnie osiągnęliśmy poziom akcyzy od papierosów niewiele przekraczający 35 euro.

Wzrost akcyzy w Polsce i pogłębianie różnic w opodatkowaniu a tym samym i cen pomiędzy Polską a Rosją, Ukrainą i Białorusią sprzyja rozwojowi przemytu i nielegalnego obrotu. Dla przykładu ceny papierosów w Rosji są ponad trzykrotnie niższe niż w Polsce, a na Ukrainie ponad 6-krotnie niższe. Przemyt w Polsce utrzymuje się od 2000 roku na wysokim poziomie, a w roku 2005 wyniósł ok. 15 proc. ogółu sprzedaży papierosów.

Doświadczenia innych krajów, np. Wielkiej Brytanii pokazują, że zwiększenie środków na służby celne ma tylko ograniczony wpływ na przemyt papierosów.

Pomimo dobrze wyszkolonej służby celnej i policji, pomimo braku granicy lądowej, pomimo ogólnokrajowej sieci urządzeń do prześwietlania ładunków, nielegalne papierosy wciąż utrzymując się na wysokim poziomie.

Niezbędne jest utrzymanie rozsądnej polityki podwyżek podatku akcyzowego w Polsce.

Krótki polski termin

Polska otrzymała krótki okres przejściowy (1.05.2004-31.12.2008) na podnoszenie stawek akcyzy. Zbyt szybkie dążenie do harmonizacji obciążenia podatkowego sprzyjać będzie rozwojowi przemytu i nielegalnego handlu. Nadmierny wzrost podwyżek podatku może powodować, że konsumenci będą wybierali tańsze papierosy, co z kolei może powodować obniżenie lub utrzymanie akcyzy na 1000 sztuk na najpopularniejszą kategorię cenową, zamiast jej wzrostu w kierunku 64 euro.

Polska, wspólnie z innymi nowymi krajami UE, jak Węgry, Czechy, Litwa, Łotwa i Estonia, powinna dążyć do ubiegania się o wydłużenie okresu przejściowego.

W tym roku będzie ku temu okazja bowiem zgodnie z art. 4 Dyrektywy Rady 2002/10/WE w sprawie struktury i stawek podatku akcyzowego Rada UE będzie badać raport komisji, przedkładany co 4 lata. Podczas badania Rada będzie brała pod uwagę m.in. właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, wartość podatku akcyzowego w poszczególnych krajach.

Detlef Moede
prezes zarządu Imperial Tobacco Polska S.A.