Banki bezpodstawnie blokują wszystkie konta

Egzekwując niezapłacone w terminie podatki, urząd skarbowy ma prawo zająć rachunki bankowe podatnika. Blokada następuje na podstawie zawiadomienia przesłanego do banku, a jeżeli bank posiada oddziały - do właściwego oddziału. Placówka bankowa, po otrzymaniu takiego pisma, ma obowiązek wstrzymać wypłaty pieniędzy z konta do wysokości zajętej wierzytelności. Oznacza to sumę dochodzonej należności, odsetek za zwłokę i kosztów egzekucyjnych. Wymagana kwota musi być niezwłocznie przekazana urzędowi skarbowemu. Bank ma jednocześnie obowiązek zawiadomić o zajęciu inne swoje oddziały, inne banki, placówki pocztowe oraz inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat podatnikowi z konta.

Podatnik otrzymuje natomiast odpis zawiadomienia skierowanego do banku. Wraz z nim urząd skarbowy przesyła mu odpis tytułu wykonawczego, na podstawie którego prowadzona jest egzekucja, jeżeli nie dostał go wcześniej.

Podatnicy, którzy w momencie przesłania do banku zawiadomienia o blokadzie rachunku bankowego nie mają środków wystarczających nie pokrycie całego zadłużenia, powinni natomiast pamiętać, że zajęcie nie traci z tego powodu ważności. Obejmuje ono również kwoty wpłacone później. Pozostaje skuteczne do czasu spłaty egzekwowanej należności.

Zajęcie jest skuteczne w odniesieniu do rachunku bankowego prowadzonego dla kilku osób fizycznych, którego współposiadaczem jest zobowiązany.

Urzędy skarbowe często wysyłają zawiadomienia o zajęciu do wybranych lub wszystkich banków, np. mających swoje placówki w miejscu zamieszkania podatnika, bez wskazywania numeru konkretnego konta. Zajęciu podlegają wówczas wszystkie rachunki bankowe prowadzone w danej placówce. Zezwala na to art. 81 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepis ten stanowi, że zajęcie jest skuteczne w odniesieniu do rachunków bankowych dłużnika prowadzonych przez bank, niezależnie od tego, czy w zawiadomieniu przesłanym przez urząd skarbowy zostały wskazane ich numery.

Efekt jest taki, że podatnicy winni fiskusowi niewielkie sumy mają na wszystkich kontach zablokowane środki do wysokości egzekwowanej należności, nawet jeżeli na jednym z nich znajduje się kwota wystarczająca na pokrycie długu. Dodatkową uciążliwością jest to, że zwolnienie zajęcia nie następuje automatycznie po przekazaniu urzędowi skarbowemu ściągniętej kwoty. Bank czeka na odpowiednie pismo od niego.

Takie praktyki stawiają w trudnej sytuacji przede wszystkim osoby prowadzące działalność gospodarczą i firmy. Do czasu wyjaśnienia sprawy - a może to trwać nawet miesiąc - mają problemy z rozliczaniem się z kontrahentami, wypłacaniem pensji pracownikom, regulowaniem należności publicznoprawnych, inwestowaniem itp.

Podmioty, które powinny reagować na takie praktyki, przerzucają się odpowiedzialnością. Minister Finansów wielokrotnie powtarzał, że bank nie ma prawa ograniczać klientowi dostępu do środków ponad kwotę należności wynikających z zajęcia egzekucyjnego. Ponadto obowiązujące prawo nie zabrania automatycznego zwolnienia blokady po przekazaniu urzędowi skarbowemu należnej sumy (por. odpowiedź Ministerstwa Finansów na interpelację poselską nr 25892/2014). Resort finansów podkreśla jednocześnie, że urzędnicy nie posiadają prawnych możliwości sprawdzenia działalności banków pod kątem respektowania zasad prowadzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Są uprawnieni do przeprowadzenia takiej kontroli w podmiotach zobowiązanych do przekazania zajętych kwot, np. u pracodawcy dłużnika. Banki natomiast zostały wyłączone z zakresu stosowania tej regulacji (por. odpowiedź Ministerstwa Finansów na interpelację poselską nr 23493/2013).

Resort finansów wskazuje Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) jako podmiot, który powinien zająć się praktykami banków. KNF deklaruje, że każda skarga na niewłaściwą realizację zajęcia egzekucyjnego jest wyjaśniana. Niektóre banki wykazują chęć zmiany procedur. Są jednak placówki, które nie widzą nic nagannego w swoich działaniach. Powołują się na treść stosowanych wzorców umowy, z których wynika, że w przypadku otrzymania zajęcia egzekucyjnego mają prawo zablokować wszystkie środki na koncie. KNF przyznaje, że w takiej sytuacji niewiele jest w stanie zrobić, ponieważ kroki podejmowane przez nią w ramach uprawnień nadzorczych nie mogą naruszać umów zawartych przez bank (por. odpowiedź KNF na wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich nr V.512.3.2014).

Prezes Związku Banków Polskich (ZBP) twierdzi natomiast, że banki blokują środki tylko na jednym rachunku do kwoty określonej w zawiadomieniu przesyłanym przez urząd skarbowy, jeżeli pozwala to na efektywną realizację zajęcia egzekucyjnego. Ewentualne odstępstwa mają charakter przejściowy i krótkotrwały. Blokady ustanowione na wszystkich kontach są bowiem weryfikowane w dniu dokonania zajęcia. Należałoby natomiast usprawnić proces wysyłania przez urzędy skarbowe do banków informacji o uchyleniu zajęć egzekucyjnych. Pieniądze zdeponowane na koncie byłyby szybciej "uwalniane" (por. odpowiedź Prezesa ZBP na wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich nr V.512.3.2014). Przypomnijmy, że resort finansów nie znajduje podstaw, aby po przekazaniu urzędowi skarbowemu egzekwowanej kwoty czekać ze zwolnieniem blokady rachunku bankowego do momentu otrzymania informacji o uchyleniu zajęcia.

Podatnikom pozostaje tylko jedno: czekać na zmianę prawa. Ministerstwo Finansów od dawna ją zapowiada.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.)

autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 58 (1099) z dnia 2014-07-21

GOFIN podpowiada