Bezprawne interpretacje ze "skarbówki"

Urzędy skarbowe wydają wiążące interpretacje podatkowe od początku 2005 roku. Od września 2005 r. spod kompetencji urzędów wyłączono postanowienia umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz innych ratyfikowanych umów międzynarodowych. Interpretowaniem zagadnień podatkowych związanych z tymi umowami ma prawo zajmować się tylko minister finansów.

Jednak wprowadzenie tego wyłączenia nie przeszkadza urzędom w wydawaniu interpretacji w zakresie umów międzynarodowych, mimo że nie mają do tego prawa. Jak widać, przepisy sobie, praktyka sobie. Co więcej, interpretacje dotyczące umów zamieszczone na stronach internetowych Ministerstwa Finansów w większości są wydane przez urzędy. Pisma ministra są sporadyczne.

Tymczasem interpretacja wydana przez urząd w sprawie np. umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania jest nieważna, bo wydaje ją organ do tego nieuprawniony.

- Z brzmienia przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.) wynika, że celem ustawodawcy było przyznanie ministrowi finansów wyłącznej kompetencji do wydawania w indywidualnych sprawach interpretacji postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zatem interpretacja tych postanowień dokonana przez inny organ wydana będzie wbrew przepisom, które określają właściwość organów w sprawach wydawania interpretacji - skomentował Artur Cmoch, doradca podatkowy Kancelarii Prawnej Grynhoff, Woźny i Wspólnicy.

Jego zdaniem istnieje ryzyko, że w takiej sytuacji podatnik nie mógłby skutecznie powołać się na zasadę zaufania do organów podatkowych (i otrzymana interpretacja nie chroniłaby go). W celu uniknięcia wątpliwości, w kwestiach dotyczących umów międzynarodowych podatnik od razu powinien zwracać się do ministra.

Częściowa wina podatników...

Zastanawiając się nad odpowiedzią na pytanie, dlaczego urzędy skarbowe nadal wydają interpretacje w zakresie umów międzynarodowych, można dojść do wniosku, że taka sytuacja jest po części winą podatników. Dlaczego? Bo składają oni wnioski o tego typu interpretacje do naczelników urzędów skarbowych, a nie do ministra. Jednak błędów urzędników nie można tłumaczyć nieznajomością prawa przez podatników.

Ewa Grzejszczyk, ekspert z firmy Deloitte, zauważyła, że przy założeniu, że do postanowień interpretacyjnych mają zastosowanie przepisy dotyczące postępowania podatkowego, w sytuacji wydania interpretacji dotyczącej umów przez naczelnika urzędu występuje przesłanka do stwierdzenia nieważności takiego postanowienia jako wydanego z naruszeniem przepisów o właściwości.

Jednocześnie podkreśliła, że jeżeli wniosek interpretacyjny został przez podatnika złożony do naczelnika urzędu zamiast do ministra finansów, naczelnik powinien niezwłocznie przekazać go ministrowi, zawiadamiając o tym podatnika.

...nie tłumaczy urzędników

Maciej Grela, prawnik z Kancelarii Prawnej GLN, uważa, że wydanie przez urząd w indywidualnej sprawie podatnika postanowienia o interpretacji przepisów podatkowych co do zakresu i sposobu stosowania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania stanowi niewątpliwie naruszenie przepisów dotyczących właściwości rzeczowej organów podatkowych. Kontrowersyjną kwestią pozostają skutki takiego naruszenia.

- Urząd, do którego złożono taki wniosek, jest zobowiązany przekazać go ministrowi. W przypadku nieprzekazania wniosku do postanowienia urzędu znajdą zastosowanie przepisy o stwierdzeniu nieważności ostatecznych decyzji ze względu na naruszenie właściwości - dodał Maciej Grela.

Jego zdaniem, należy więc przyjąć, że interpretacja wydana przez urząd będzie wiążąca dla organów podatkowych do momentu, w którym jej nieważność zostanie stwierdzona przez organ wyższej instancji w wyniku zażalenia lub kontroli instancyjnej.

- Decyzja o stwierdzenie nieważności postanowienia odnosi skutek ex tunc, tj. od dnia wydania zakwestionowanej interpretacji. Kontrowersyjne w tym kontekście jest zastosowanie par. 5 art. 14b Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym uchylenie postanowienia wywiera skutek, począwszy od rozliczenia podatku za okres rozliczeniowy następujący po okresie, w którym decyzja została doręczona podatnikowi - tłumaczył nasz rozmówca.

Sytuacje wątpliwe...

Dając szansę na wytłumaczenie się urzędom wydającym niezgodnie z prawem omawianych dziś interpretacji, moglibyśmy usłyszeć, że w niektórych wnioskach o zinterpretowanie prawa podatkowego podatnicy zadają pytania nie tylko związane z umowami międzynarodowymi.

Na ten aspekt zwrócił uwagę Wojciech Pietrasiewicz, doradca podatkowy współpracujący z Baker & McKenzie. Według niego zdarzają się stany faktyczne z pogranicza, w których naczelnik urzędu skarbowego będzie mógł wydać interpretację.

Przykładowo, odpowiedzi na pytanie, czy posiadanie certyfikatu rezydencji kontrahenta zagranicznego uprawnia do obniżonej stawki wynikającej z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, powinien udzielić naczelnik na podstawie ustawy o CIT, a nie minister finansów.

- Należy podkreślić, że to na organach podatkowych ciąży obowiązek weryfikacji swojej właściwości w danej sprawie. Jeżeli organ, który w świetle art. 14e Ordynacji podatkowej nie jest właściwy w sprawie, wydał podatnikowi wiążącą interpretację dotyczącą umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, formalnie taka interpretacja jest dla niego wiążąca.

Niestety, organ podatkowy może z urzędu lub na wniosek stwierdzić nieważność zarówno postanowień, jak i decyzji wydanych z naruszeniem przepisów. Stwierdzenie nieważności decyzji ma skutek wsteczny, czyli powoduje wyeliminowanie wydanego niezgodnie z właściwością postanowienia od momentu jego wydania - podkreślił Wojciech Pietrasiewicz.

Nasz rozmówca uważa także, że do momentu stwierdzenia jego nieważności postanowienie formalnie obowiązuje. Do momentu stwierdzenia nieważności podatnik jest chroniony przez interpretację. Natomiast po stwierdzeniu jego nieważności, podatnik traci tę ochronę ze skutkiem wstecznym.

- Jeśli decyzja nie jest jeszcze ostateczna, organ odwoławczy z urzędu powinien niezwłocznie uchylić takie postanowienie ze względu na to, że zostało ono wydane z rażącym naruszeniem prawa - wskazywał ekspert z Baker & McKenzie.

Wydaje się - według Wojciecha Pietrasiewicza - że negatywne skutki wynikające z błędnego określenia przez organ podatkowy swojej właściwości nie powinny dotykać podatnika. Choć podatnik musi dochować staranności przy składaniu wniosku, to na organie podatkowym ciąży ustalenie, że jest on właściwy w sprawie. W przypadku uchylenia decyzji przez organ odwoławczy istnieje mechanizm opóźnionego skutku uchylenia decyzji. W przypadku stwierdzenia nieważności postanowienia przepisy takiego mechanizmu nie przewidują.

...i niepewna ochrona

Oceniając całą sytuację, eksperci wskazali, że wydawanie interpretacji w zakresie umów międzynarodowych przez urzędy skarbowe jest zjawiskiem co najmniej dziwnym.

Jak wyjaśnił dr Janusz Fiszer, partner w Kancelarii Prawnej White & Case i adiunkt UW, wydawanie interpretacji m.in. postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania należy do wyłącznej kompetencji ministra finansów. Inne organy podatkowe nie mają kompetencji w tym zakresie.

- Trudno zrozumieć utrzymywanie się nadal praktyki wydawania interpretacji przez organy inne niż minister finansów. Można mieć poważne wątpliwości co do ważności takich interpretacji jako wydanych przez organy nieuprawnione. W konsekwencji, ich ochronna moc w stosunku do podatników jest także wątpliwa - argumentował dr Fiszer.

Naukę z dzisiejszej analizy mogliby wyciągnąć i podatnicy i urzędnicy. Jeśli chodzi o pierwszych: wnioski o wydanie interpretacji podatnicy powinni kierować bezpośrednio do ministra. Natomiast urzędnicy, gdy dostaną wniosek z zakresu, którego nie mają prawa interpretować, powinni odesłać go ministrowi finansów.

PRZYKŁADY INTERPRETACJI UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH - Naczelnik Urzędu Skarbowego w Wyszkowie w interpretacji z 20 grudnia 2006 r. (nr 1443/ ZPD/41/415/26/06/HR) zinterpretował m.in. przepisy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania podpisanej między Polską a Wielką Brytanią z 1976 roku.

- Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Radomiu w interpretacji z 29 września 2006 r. (nr 1424/2150/4111 /415/63/06/JS) zinterpretował m.in. przepisy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania podpisanej między Polską a Norwegią z 1977 roku.

Postulujemy Minister finansów powinien wydać pismo skierowane do naczelników urzędów skarbowych, w którym pouczyłby ich, aby nie wydawali interpretacji w zakresie umów międzynarodowych, bo nie mają do tego prawa.

Ewa Matyszewska