Co z VAT po stwierdzeniu niedoboru towaru?

Wśród niedoborów wyróżnić można niedobory:

• zawinione, których powstanie jest związane z niedopełnieniem obowiązków przez osobę materialnie odpowiedzialną za powierzone mienie, oraz
   
• niezawinione, powstałe z przyczyn niezależnych od osób materialnie odpowiedzialnych np. na skutek zdarzeń losowych, takich jak powódź, pożar, kradzież, bądź też przyczyn naturalnych związanych z uszkodzeniem towarów podczas transportu, złymi warunkami przechowywania, na które osoba materialnie odpowiedzialna nie ma wpływu itd.

Ustawa o VAT, w art. 5 ust. 1 pkt 1, jako jedną z czynności podlegających opodatkowaniu wymienia odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT). Natomiast przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów (art. 8 ust. 1 ustawy).

Zatem, moim zdaniem, niedobory towarów, zarówno zawinione, jak i niezawinione, nie stanowią dostawy towarów ani świadczenia usług, tak więc nie podlegają opodatkowaniu VAT. Stanowisko to potwierdzają także niektóre organy podatkowe. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 21 stycznia 2011 r., nr ITPP1/443-1067/10/KM Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy stwierdził, że niedobory zawinione towarów, jako niestanowiące dostawy towarów ani świadczenia usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Podobnie uznał Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 20 czerwca 2008 r., nr IPPP1-443-732/08-3/BS.

Tak więc podatnik nie ma obowiązku odprowadzenia podatku należnego związanego z utraconym towarem, jak również dokumentowania niedoboru fakturami VAT.

Czy wystąpi obowiązek korekty VAT?

Podatnik VAT ma zasadniczo prawo do odliczenia VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Wynika to z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT.

W myśl art. 185 ust. 2 Dyrektywy 2003/112/WE w sytuacji udowodnionych lub potwierdzonych przypadków zniszczenia, utraty lub kradzieży majątku nie dokonuje się korekty podatku naliczonego. Jednak przepisy Dyrektywy upoważniają państwa Unii do odmiennych w tym zakresie uregulowań, tj. do wprowadzenia obowiązku korekty w przypadku kradzieży.

Jak wynika z ustawy o VAT, przepisy art. 91 ust. 1-6 ustawy (wskazujące przypadki i zasady dokonywania korekt VAT), stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podatnik miał prawo do odliczenia VAT od wykorzystywanego przez siebie towaru lub usługi i dokonał takiego odliczenia, albo nie miał takiego prawa, a następnie zmieniło się to prawo do odliczenia od tego towaru lub usługi (art. 91 ust. 7 ustawy o VAT).

Natomiast, jak wskazano w art. 91 ust. 7d ustawy o VAT, w przypadku zmiany prawa do odliczenia VAT od towarów i usług, innych niż wymienione w ust. 7a i ust. 7b (m.in. środków trwałych), w szczególności towarów handlowych lub surowców i materiałów, nabytych z zamiarem wykorzystania ich do czynności, w stosunku do których przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT lub do czynności, w stosunku do których prawo to nie przysługuje, i niewykorzystanych zgodnie z takim zamiarem do dnia tej zmiany, korekty podatku naliczonego dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za okresy rozliczeniowe, w których wystąpiła ta zmiana.

Organy podatkowe twierdzą, że w przypadku niedoborów niezawinionych obowiązek korekty nie wystąpi, jednak przy niedoborach zawinionych uznają, że korekty należy dokonać.

W interpretacji indywidualnej z dnia 30 lipca 2010 r., nr ILPP1/443-536/10-4/MK, Dyrektor Izby Skarbowej Poznaniu stwierdził, że w przypadku powstania niedoborów dochodzi do sytuacji, w której nabyte towary nie zostaną wykorzystane do działalności opodatkowanej, co jest niezbędnym warunkiem dokonania odliczenia.

Organ podatkowy, powołując się na orzeczenie ETS w sprawie C-37/95, stwierdził, że w sytuacji, gdy zakup danego towaru przez podatnika jest dokonany z zamiarem wykorzystania tego towaru do działalności opodatkowanej VAT, to pomimo utraty danego towaru z przyczyn od niego niezależnych, tj. w sposób niezawiniony, jego prawo do odliczenia zostaje zachowane, a tym samym nie ma podstaw do dokonywania korekt odliczonego podatku.

Jednak w sytuacji gdy z przyczyn od podatnika zależnych, w tym przypadku w wyniku niedoborów zawinionych, nie dochodzi do wykorzystania nabytych towarów do działalności opodatkowanej, prawo podatnika do odliczenia zostaje utracone. W takiej sytuacji odliczona kwota podatku z tytułu nabycia towarów, które ostatecznie nie zostały wykorzystane do działalności opodatkowanej winna być skorygowana.

Sądy po stronie organów

W wyroku z dnia 14 października 2010 r., sygn. akt I FSK 1450/09 Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że przepis art. 91 ust. 7 ustawy o VAT należy interpretować w taki sposób, by utrata, zniszczenie lub kradzież towarów nie były uznawane za okoliczności zmieniające prawo do odliczenia. Jeśli zatem utracone, zniszczone lub skradzione towary były przeznaczone do działalności opodatkowanej i odliczono podatek naliczony przy ich nabyciu, nie powstaje konieczność korekty. Zdaniem Sądu stwierdzone niedobory towarów (np. na skutek zniszczeń bądź kradzieży), o ile zostaną prawidłowo udokumentowane, nie będą powodować konieczności korekty podatku naliczonego od towarów, których dotknęły niedobory. Jak dodatkowo wskazał Sąd prawo rozliczenia podatku naliczonego powiązane jest z charakterem zakupu, czyli z jego przeznaczeniem do działalności gospodarczej, w konsekwencji czego korekta determinowana jest późniejszą zmianą charakteru (przeznaczenia) danego zakupu. Za utratę konkretnych towarów uznać można utratę zawinioną przez podatnika, zgodnie z wymogami procesowymi określonymi w Ordynacji podatkowej.

Podobnie uznał WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 14 stycznia 2011 r., sygn. akt I SA/Po 842/10. Jak wskazał, na podstawie art. 185 ust. 2 Dyrektywy, nie powodują konieczności korekty udowodnione albo potwierdzone przypadki zniszczenia, utraty lub kradzieży własności (składników majątku). Państwa członkowskie mogą wprowadzić obowiązek dokonywania korekty w przypadku kradzieży. Tak więc podatnik jest zobowiązany do dokonania stosownej korekty podatku, gdy stwierdzone niedobory uznane zostają jako niedobory zawinione. W takim przypadku towary nie zostają wykorzystane do działalności gospodarczej - w związku z czym nie towarzyszy im prawo do potrącenia podatku naliczonego, gdyż post factum zmianie uległ ich charakter.

Zatem analizując powyższe orzeczenia należy uznać, że podatnicy przy stwierdzeniu niedoboru muszą zgromadzić jak najwięcej dokumentów, które świadczyłyby o tym, że nie mieli oni wpływu na jego powstanie.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.)

autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa nr 59 (787) z dnia 2011-07-25

GOFIN podpowiada