Czego można spodziewać się po kontroli krzyżowej?
Urząd skarbowy może skontrolować rozliczenia przedsiębiorcy analizując transakcje, jakie zawarł ze swoimi kontrahentami. Może sprawdzić, czy rzeczywiście do nich doszło i czy zostały prawidłowo udokumentowane. Co to oznacza dla kontrahenta kontrolowanego przedsiębiorcy? Czego może spodziewać się w trakcie i po takiej kontroli?
Kontrola podczas kontroli
Pracownicy urzędu skarbowego mają prawo sprawdzić, czy i jak przedsiębiorca rozlicza się z fiskusem. W czasie kontroli przede wszystkim biorą pod lupę dokumentację podatkową: księgi podatkowe, ewidencje, rejestry, faktury, rachunki itp. To oczywiście nie wszystko, co leży w ich gestii. Mają prawo przesłuchać świadków, powołać biegłych czy przeprowadzić oględziny. Mogą również sprawdzić rzetelność dokumentów przedkładanych im przez kontrolowanego przedsiębiorcę. Robię to w trakcie kontroli krzyżowej. Podstawę do jej przeprowadzenia stanowi art. 274c Ordynacji podatkowej. Na czym ona polega?
Pracownicy urzędu skarbowego mogą zażądać od kontrahentów przedsiębiorcy wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, które są w ich posiadaniu. Mowa o dokumentach w zakresie objętym kontrolą u tego przedsiębiorcy. Celem tego jest sprawdzenie ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządzany jest protokół.
Zdarza się oczywiście, że miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsca wykonywania działalności gospodarczej kontrahenta przedsiębiorcy znajduje się poza obszarem działania urzędu skarbowego przeprowadzającego kontrolę. Wówczas kontrolę krzyżową może przeprowadzić organ właściwy miejscowo dla tego kontrahenta.
Co kontrola krzyżowa oznacza dla partnerów handlowych kontrolowanego przedsiębiorcy?
Pod lupą tylko dokumenty
W ramach kontroli krzyżowej pracownicy urzędu skarbowego przede wszystkim sprawdzają, czy transakcje zawierane między przedsiębiorcą i jego kontrahentami są rzetelnie udokumentowane. W ten sposób mogą być weryfikowane jedynie dokumenty, np. faktury, posiadane przez obie strony. Sprawdza się, czy to co przedkłada kontrolowany podatnik, znajduje odzwierciedlenie w dokumentach, którymi dysponuje jego kontrahent.
Partner handlowy przedsiębiorcy musi oczywiście wiedzieć, co i jak ma dostarczyć. Urzędnicy powinni wskazać, jakie dokumenty ma im przedstawić, np. wszystkie faktury sprzedaży za określony okres wystawione dla danego podatnika czy też konkretną fakturę. W wezwaniu skierowanym do niego powinno być również sprecyzowane, czy ma przedłożyć te dokumenty osobiście, za pośrednictwem pełnomocnika, czy też może je przesłać.
Ograniczone "prześwietlenie"
Celem kontroli krzyżowej jest sprawdzenie rzetelności i prawidłowości dokumentów, którymi pracownicy urzędu skarbowego zainteresowali się w czasie kontroli u przedsiębiorcy w porównaniu, z dokumentami posiadanymi przez jego kontrahentów. Czynności te bez wątpienia mają charakter kontrolny. Nie zmienia to jednak faktu, że kontrolowanym jest przedsiębiorca, a nie jego kontrahenci. Sprawdzanie krzyżowe wchodzi w rachubę wtedy, gdy wcześniej została wobec niego wszczęta kontrola podatkowa.
Kontrola krzyżowa u kontrahentów przedsiębiorcy nie może być prowadzona na taką skalę jak kontrola podatkowa przedsiębiorcy. Nie może mieć ona charakteru kompleksowej weryfikacji. Pracownicy urzędu skarbowego nie powinni przy tej okazji "prześwietlać" poszczególnych firm i osób prowadzących działalność gospodarczą. Muszą ograniczyć się jedynie do weryfikacji rzetelności i prawidłowości dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika.
Nie oznacza to jednak, że po kontroli krzyżowej urząd skarbowy nie może bliżej przyjrzeć się rozliczeniom takiego kontrahenta. Wręcz przeciwnie: nie jest wykluczona kontrola podatkowa w określonym zakresie, np. VAT czy PIT, której jednym z elementów będą dokumenty sprawdzane wcześniej w ramach kontroli krzyżowej. W tym sensie kontrola krzyżowa może przerodzić się w kontrolę kompleksową.
Weryfikacja bez kontroli
Kontrola krzyżowa - bądź co bądź weryfikująca w jakimś stopniu działania podatników - może być przez nich odbierana jako kontrola. Jednakże wbrew swojej nazwie nie jest to kontrola sensu stricte. Z formalnego punktu widzenia są to czynności sprawdzające.
Nie dotyczą więc jej przepisy ograniczające możliwość poprawienia błędów w deklaracjach. Często zdarza się, że kontrahenci kontrolowanego przedsiębiorcy, poproszeni o dostarczenie określonych dokumentów, sprawdzają przy tej okazji swoje rozliczenia z tego okresu. Niekiedy znajdują błędy. Co ważne, mogą je naprawić. Uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli prowadzonej przez urząd skarbowy. Jest ono zawieszone w zakresie objętym odpowiednio tym postępowaniem lub kontrolą. Nie ma natomiast mowy o tym, że uprawnienie do skorygowania deklaracji jest zawieszone również wtedy, gdy urząd skarbowy prowadzi czynności sprawdzające. Kontrahent kontrolowanego przedsiębiorcy może więc w czasie kontroli krzyżowej skorygować deklarację zawierającą błąd. Nie musi obawiać się o skuteczność takiego działania.
Do kontroli krzyżowej nie odnoszą się również limity czasu trwania kontroli w firmie określone w art. 83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Czas trwania wszystkich kontroli prowadzonych w jednym roku kalendarzowym przez urząd skarbowy u mikro-, małych i średnich przedsiębiorców nie może przekroczyć 4 tygodni. W pozostałych firmach ten okres jest dłuższy - nie może przekraczać 8 tygodni. Takie limity wprowadzono po to, aby zapobiegać przedłużaniu kontroli. Nie stosuje się ich jednak w przypadku czynności sprawdzających. Mimo że w pewnym sensie służą one weryfikacji tego, jak podatnicy wywiązują się ze swoich obowiązków wobec fiskusa.
Podstawa prawna:
* ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.),
* ustawa z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.).
Gazeta Podatkowa Nr 460 z dnia 2008-06-05
Małgorzata Żujewska
