Dług przedsiębiorcy przeszkodą w uzyskaniu świadczeń z ZUS

Należne świadczenia

Ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Przedsiębiorca podlegając tym ubezpieczeniom może ubiegać się odpowiednio m.in. o:

• emeryturę,
   
• rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę rodzinną,
   
• zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński, świadczenie rehabilitacyjne,
   
• zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, rentę z tytułu wypadku przy pracy, jednorazowe odszkodowanie.

Gdy przedsiębiorca zalega z płatnością należnych składek do ZUS, to może okazać się, że nie spełni przesłanek warunkujących prawo do danego świadczenia za cały okres albo za część okresu lub gdy spełni wymagane przesłanki wysokość świadczeń będzie niższa.

Z ubezpieczenia emerytalno-rentowego

Przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych istotna kwestia to wymiar udowodnionych okresów składkowych, a więc m.in. okresu ubezpieczenia i okresów nieskładkowych. Ustalając bowiem prawo do tych świadczeń płatnikom składek zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie. Dotyczy to zarówno okresu przypadającego przed 1 stycznia 1999 r., jak i po 31 grudnia 1998 r. Stanowi o tym art. 5 ust. 4 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270).

Może się więc zdarzyć, że z powodu nieuwzględnienia okresu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej z uwagi na nieuiszczenie składek:

• jedynym powodem odmowy przez ZUS prawa do świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego będzie brak udowodnienia odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego,
   
• wysokość przyznanej emerytury obliczonej według nowych zasad nie zostanie podniesiona do kwoty najniższej emerytury z uwagi na przyjęcie, że ubezpieczony nie udokumentował odpowiedniej długości okresu składkowego i nieskładkowego,
   
• wysokość emerytury lub renty będzie niższa.

Z ubezpieczenia chorobowego

Ubezpieczenie chorobowe ma dla przedsiębiorcy dobrowolny charakter, dlatego też wyłączenie z tego ubezpieczenia może nastąpić ze względu na nieopłacenie składek na ubezpieczenie społeczne, a w tym składki chorobowej lub zapłacenia należności po obowiązującym terminie. Jak wynika bowiem z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.), zwanej ustawą systemową, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje. Wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego oznacza dla przedsiębiorcy brak prawa do świadczeń chorobowych potencjalnie należnych z tego ubezpieczenia.

Z ubezpieczenia wypadkowego

Za wypadek przy pracy, w przypadku przedsiębiorcy, uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego, podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu ustawy systemowej. Tak stanowi art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej ustawą wypadkową.

W stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy dokonuje ZUS w karcie wypadku.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego wymienia art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej. Przy czym osobom m.in.:

• prowadzącym pozarolniczą działalność i
   
• duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia

oraz członkom ich rodzin świadczenia, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej, nie przysługują w razie wystąpienia w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł do czasu spłaty całości zadłużenia.

Takie ograniczenie wynika z art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej. Stan zadłużenia ustala się na dzień wypadku zarówno w sytuacji, gdy niezdolność do pracy rozpoczęła się w dniu wypadku, jak również w razie późniejszych następstw w stanie zdrowia wynikających z wypadku przy pracy, który miał miejsce wcześniej.

Ustawodawca nie poprzestał jednak tylko na wprowadzeniu wymienionego ograniczenia. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego mogą ulec przedawnieniu. Dotyczy to:

• zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania oraz
   
• pokrycia kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne

i ma miejsce, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej (art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej).

Dług przedsiębiorcy nie pozostaje bez znaczenia dla prawa i wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego należne przedsiębiorcom ZUS wypłaca w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do tych świadczeń, nie później jednak niż w ciągu 60 dni od spłaty całości zadłużenia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1376 ze zm.)

autor: Honorata Urbaniak
Gazeta Podatkowa nr 3 (1565) z dnia 2019-01-10

GOFIN podpowiada