Faktury, które nie dają prawa do odliczenia VAT

Wyłączenia z prawa do odliczenia

Na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy o VAT prawa do odliczenia VAT nie ma podatnik nabywający usługi noclegowe i gastronomiczne (z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób).

Ponadto w myśl art. 88 ust. 1a ustawy, odliczenia VAT nie stosuje się także do wydatków, o których mowa w art. 29a ust. 7 pkt 3. W przepisie tym jest mowa o kwotach otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.

Zaś zgodnie z art. 88 ust. 6 ustawy nie stanowi podstawy do odliczenia VAT kwota VAT naliczonego, w przypadku opodatkowania WNT, o którym mowa w art. 25 ust. 2, na terytorium kraju z powodu podania NIP VAT UE w sytuacji gdy towary w momencie zakończenia ich wysyłki lub transportu znajdują się na terytorium państwa UE innym niż Polska.

Błędy uniemożliwiające odliczenie VAT

Oprócz wskazanych wyłączeń z prawa do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakupy ustawodawca wskazał w art. 88 ust. 3a ustawy o VAT dodatkowe przypadki, kiedy to faktury nie dają prawa do odliczenia VAT (patrz ramka). Przepisy te zostały wprowadzone celem zapobiegania nadużyciom w odliczaniu VAT.

Faktura wystawiona przez podmiot nieistniejący

Jak wskazano w art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy o VAT, nie uprawniają nabywcy do odliczenia VAT faktury, faktury korygujące, dokumenty celne oraz duplikaty faktur wystawione przez podmiot nieistniejący. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że podmiotem fikcyjnym jest nie tylko taki podmiot, który faktycznie nie istnieje, ale również podmiot formalnie zarejestrowany w oparciu o nieprawdziwe lub nieścisłe i nieaktualne dane, który nie składa właściwych deklaracji podatkowych i nie wykazuje podatku należnego wynikającego z wystawionych faktur, a w konsekwencji nie płaci tego podatku.

Czynności niepodlegające opodatkowaniu

Faktura dokumentująca transakcję niepodlegającą opodatkowaniu lub zwolnioną z VAT nie daje nabywcy także prawa do odliczenia. Dlatego też wykazany w niej podatek nie podlega odliczeniu przez odbiorcę, nawet jeśli zostanie zapłacony (art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT). Tak więc w sytuacji, gdy czynność, która nie podlega opodatkowaniu VAT albo jest z niego zwolniona, zostanie przez wystawcę faktury potraktowana jako czynność opodatkowana i na fakturze wykazany zostanie podatek VAT, nabywca otrzymujący taką fakturę nie ma prawa do jego odliczenia.

Transakcje niezgodne ze stanem faktycznym

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy o VAT faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:

a) stwierdzające czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności,

b) podające kwoty niezgodne z rzeczywistością - w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały te kwoty,

c) potwierdzające czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2017 r. poz.459) - w części dotyczącej tych czynności,

nie dają nabywcy prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Jak wyjaśnił WSA w Kielcach w wyroku z dnia 30 marca 2017 r., sygn. akt I SA/Ke 89/17 (orzeczenie nieprawomocne), podatnik VAT uprawniony jest korzystać z prawa do odliczenia z tytułu dostaw towarów czy usług przez innego podatnika wyłącznie w odniesieniu do podatku wynikającego z faktury dokumentującej faktycznie zrealizowaną przez jej wystawcę czynność podlegającą opodatkowaniu VAT. Przesłankami realizacji tego prawa jest związek kwoty podatku naliczonego z nabyciem towarów i usług oraz jej odzwierciedlenie w fakturze dokumentującej tę transakcję. Istotne jest przy tym, by przyjęta do rozliczenia faktura dokumentowała rzeczywisty obrót. Warunek taki zachodzi zaś wtedy, gdy dana faktura odzwierciedla zdarzenie gospodarcze dokonane między podmiotami wymienionymi na fakturze, której przedmiotem jest towar bądź usługa opisana w tym dokumencie pod względem ilościowym, jakościowym, wartościowym itp. Innymi słowy, między rzeczywistą sprzedażą a jej opisem w fakturze istnieć musi pełna zgodność pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym.

Faktury wystawione przez nabywcę

W myśl art. 106d ust. 1 ustawy o VAT, podatnik nabywający towary lub usługi od innego przedsiębiorcy może wystawiać w jego imieniu i na jego rzecz faktury dokumentujące:

1) dokonanie przez niego sprzedaży na rzecz tego podmiotu,

2) otrzymanie zaliczki oraz

3) dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2 lit. b)

- jeżeli wcześniej zawarli umowę w sprawie wystawiania faktur w imieniu i na rzecz tego podatnika, w której została określona procedura zatwierdzania poszczególnych faktur przez podatnika dokonującego tych czynności.

Możliwość dokumentowania transakcji przez nabywcę, jak również sposób zatwierdzania poszczególnych faktur przez sprzedawcę pozostawiono więc w gestii kontrahentów. Jedyną istotną kwestią w tym przypadku jest zawarcie umowy między stronami, pozwalającej bez przeszkód realizować taki sposób dokumentowania.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku faktur wystawionych przez nabywców brak akceptacji na fakturze przez dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę, uniemożliwia nabywcy odliczenie VAT wynikającego z tej faktury.

Czynności, dla których na fakturze nie wykazuje się VAT

Nie stanowią prawa do odliczenia VAT faktury, w których wykazana została kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty VAT na fakturze - w części dotyczącej tych czynności. Z taką sytuacją mamy do czynienia przy transakcjach objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia. Sprzedawca towarów czy usług objętych odwrotnym obciążeniem nie wykazuje na fakturze kwoty VAT, a jedynie podaje informację, że zobowiązanym do rozliczenia VAT jest nabywca.