Jak dzielą po rozwodzie
Wyrokiem rozwodowym Sąd Okręgowy rozwiązał związek małżeński stron z winy pozwanego. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem zostało powierzone powódce, ponadto sąd zawiesił władzę rodzicielską ojca, zasądził na rzecz dziecka alimenty i orzekł eksmisję pozwanego z mieszkania. Ustalił, że pozwany znęcał się nad rodziną i w związku z tym był tymczasowo aresztowany. Strony mieszkały w spółdzielczym lokalu mieszkalnym typu lokatorskiego stanowiącego majątek osobisty pozwanego. Pozwany otrzymał to mieszkanie w spadku po babce przed zawarciem związku małżeńskiego i on był członkiem spółdzielni.
W czasie wspólnego zamieszkiwania dochodziło do awantur inicjowanych przez pozwanego, który w stanie nietrzeźwym demolował mieszkanie i groził powódce pozbawieniem życia. W mieszkaniu wielokrotnie interweniowała policja. Taki stan uniemożliwiający powódce spokojne zamieszkiwanie z synem, według oceny Sądu pierwszej instancji dawał podstawę do orzeczenia eksmisji pozwanego na podstawie art. 58 § 2 k.r.o. Rozpoznając apelację pozwanego od tego wyroku Sąd Apelacyjny w S. przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne: "Czy w świetle art. 58 § 2 k.r. i o. dopuszczalne jest orzeczenie w wyroku rozwodowym eksmisji małżonka któremu przysługuje lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, stanowiące jego majątek osobisty? ". W odpowiedzi SN podjął uchwałę:
W wyroku orzekającym rozwód nie można orzec eksmisji małżonka, któremu przysługuje lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, stanowiące jego majątek osobisty (art. 58 § 2 k.r.o.). Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2008 r., sygn. akt III CZP 73/08
Sąd Najwyższy uznał, iż przedstawione mu zagadnienie wymaga rozważenia znaczenia przepisu art. 28[1] k.r.o. który stanowi, że jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Prawo to może być chronione w czasie trwania związku małżeńskiego także przeciwko współmałżonkowi posiadającemu tytuł do lokalu jako składnika jego majątku osobistego. Jak jednak zauważył Sąd Najwyższy, uprawnienie to jako skutek prawny stosunku małżeństwa wygasa z chwilą ustania małżeństwa. Dlatego też z art. 28[1] k.r.o. nie wynika dopuszczalność orzekania w wyroku rozwodowym eksmisji małżonka wyłącznie uprawnionego do lokalu.
Sąd Najwyższy odniósł się również do regulacji zawartej w art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów - zgodnie, z którym współlokator może wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd eksmisji małżonka, rozwiedzionego małżonka lub innego współlokatora tego samego lokalu, jeżeli ten swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Uznaje się, ze małżonek, którego prawo do korzystania z mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny wynika z art. 28[1] k.r.o. jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.l. - wyrok SN z dnia 21 marca 2006 r., sygn. akt V CSK 185/05. Sąd Najwyższy uznał jednak, że skoro z chwilą orzeczenia rozwodu małżonek traci uprawnienie do korzystania z mieszkania wynikające z unormowania zawartego w art. 28[1] k.r.o., to tym samym traci status lokatora w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Z chwilą rozwiązania małżeństwa przez rozwód i automatycznej utraty statusu współlokatora rozwiedziony małżonek przestaje być uprawniony do żądania na podstawie art. 13 § 2 ustawy eksmisji byłego małżonka wyłącznie uprawnionego do lokalu.
Ponadto Sąd Najwyższy zauważył, iż co prawda w sprawie rozwodowej małżonkowi przysługuje uprawnienie wynikające z art. 28[1] k.r.o. i pozostaje on lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, a w konsekwencji tego jest podmiotem uprawnionym do wytoczenia powództwa na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy, niemniej rozpoznawane zagadnienie dotyczy orzeczenia eksmisji w wyroku rozwodowym. Biorąc pod uwagę procesowy aspekt unormowania zawartego w art. 58 § 2 zd. 2 k.r.o., tj. że orzeczenie eksmisji w wyroku rozwodowym jest dopuszczalne na wypadek rozwiązania nim małżeństwa -materialna ocena tej normy powinna uwzględniać założenie orzeczenia rozwodu. A to oznacza, że małżonek staje się byłym współmałżonkiem małżonka wyłącznie uprawnionego, tracąc jednocześnie status współlokatora, a konsekwencji staje się osobą, której nie przysługuje jakikolwiek tytuł prawny do mieszkania. Na końcu Sąd Najwyższy stwierdził, że żaden z obowiązujących przepisów prawa cywilnego nie uzasadnia dopuszczalności orzeczenia eksmisji wyłącznie uprawnionego do mieszkania, np. jego właściciela, przez osobę której do przedmiotu żądania nie przysługuje jakikolwiek tytuł prawny.
