Jak przekształcić spółkę cywilną w jawną?

Podstawowy wymóg procedury

Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną tylko i wyłącznie dobrowolnie, tj. gdy zadecydują o tym jednomyślnie jej wspólnicy. Wymogi uproszczonej procedury przekształcenia sprowadzają się do obowiązku dostosowania umowy spółki do przepisów o umowie spółki jawnej oraz zgłoszenia do KRS.

W razie przekształcenia umowa spółki jawnej nie może być zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, tj. w trybie S24.

Wkłady i inne kwestie

Umowa spółki jawnej musi wskazywać elementy wymienione w art. 25 K.s.h. Firma (nazwa) spółki musi być zgodna z wymogami wskazanymi w art. 24 K.s.h. Co do obowiązku określenia wkładów, wspólnicy spółki cywilnej w ramach procedury przekształcenia mogą przewidzieć, że wkładem będzie ich wspólny majątek związany z uczestnictwem w spółce cywilnej. Nie będzie to aport przedsiębiorstwa, a "przejście" wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej na spółkę jawną w ramach procedury przekształcenia. Przekształcenie nie wiąże się bowiem z wymogiem wniesienia nowych, dodatkowych wkładów, choć jest to dopuszczalne.

Art. 25 K.s.h. wskazuje minimalną treść, by dokument mógł być traktowany jako umowa spółki jawnej. Warto jednak wyjść poza minimum ustawowe, tak aby regulacja umowna odpowiadała docelowej formie prawnej.

Aneks albo nowa umowa

Dostosowanie treści umowy spółki cywilnej do przepisów o spółce jawnej może nastąpić w drodze aneksu bądź można przygotować nowy tekst umowy spółki. Wystarczające jest w tym przypadku zachowanie zwykłej formy pisemnej. Niezależnie od tego, na którą możliwość wspólnicy się zdecydują, powinni zaznaczyć, że są wspólnikami spółki cywilnej oraz zamierzają dokonać przekształcenia spółki w spółkę jawną na podstawie art. 26 § 4 K.s.h. We wstępie powinno być też podkreślone, że wspólnicy postanawiają, iż celem umowy/aneksu nie jest zawiązanie nowej spółki, ale dostosowanie umowy spółki do przepisów o umowie spółki jawnej o treści określonej w podpisywanej/ym umowie/aneksie oraz, że postanowienia umowy/aneksu wejdą w życie z chwilą wpisu spółki jawnej do rejestru przedsiębiorców KRS.

Główną korzyścią z przekształcenia jest funkcjonowanie w ramach spółki, która jest odrębnym podmiotem prawa. Jednakże spółki cywilne, które prowadzą działalność koncesjonowaną bądź regulowaną, powinny ostrożnie podejść do tej możliwości.

Wpis do KRS i jego skutki

Przekształcenie wymaga zgłoszenia do sądu rejestrowego przez wszystkich wspólników. Opłaty od wniosku to 600 zł (500 zł tytułem opłaty sądowej oraz 100 zł za ogłoszenie w MSiG). Po wpisie do KRS dane spółki zostaną przesłane z systemu KRS do CRP KEP i rejestru REGON. Z CRP KEP zostaną przekazane do ZUS. Co ważne, NIP oraz REGON spółki cywilnej przejdzie na spółkę jawną. Nie jest konieczna także ponowna rejestracja dla celów VAT. Wspólnicy powinni jednak złożyć zgłoszenie aktualizacyjne na drukach NIP-8, ewentualnie VAT-R (art. 96 ust. 12 ustawy o VAT - Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.).

Wspólnicy spółki cywilnej uczestniczący w przekształceniu staną się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki jawnej.

Wspólnicy będący osobami fizycznymi wpisanymi do CEIDG zobowiązani są złożyć wniosek o zmianę (gdy np. poza spółką cywilną prowadzili i w dalszym ciągu jeszcze będą prowadzić indywidualną działalność) bądź wykreślenie wpisu (gdy prowadzili działalność gospodarczą wyłącznie w formie przekształconej spółki cywilnej). Wynika tak z art. 30 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1829 ze zm.).

Jeśli natomiast wspólnikiem spółki cywilnej był podmiot wpisany do KRS, to jego obowiązkiem jest złożyć wniosek o wykreślenie z rejestru wzmianki dotyczącej umowy spółki cywilnej (o ile jest taka w rejestrze).

O zmianie formy prawnej w spółkę jawną wspólnicy powinni zawiadomić w szczególności: swoich kontrahentów, banki, sąd wieczystoksięgowy (o ile w skład wspólnego majątku wspólników wchodziła nieruchomość czy prawo wieczystego użytkowania).

Z chwilą wpisu do KRS spółka cywilna stanie się spółką jawną.

Czy trzeba płacić PCC?

Na gruncie ustawy o PCC za zmianę umowy spółki uważa się przekształcenie lub łączenie spółek, jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki osobowej lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej (art. 1 ust. 3 pkt 3 ustawy o PCC - Dz. U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.). Zmiana umowy w związku z przekształceniem podlega opodatkowaniu, jeżeli powoduje ona podwyższenie podstawy opodatkowania PCC.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość wkładów do spółki osobowej powstałej w wyniku przekształcenia. W przypadku umowy spółki sporządzanej w zwykłej formie pisemnej od podstawy opodatkowania odejmuje się koszty związane z uzyskaniem wpisu do KRS, tj. 600 zł. Stawka PCC od umowy spółki wynosi 0,5%. Co istotne, w przypadku przekształcenia spółki cywilnej w jawną zwalnia się od PCC zmianę umowy spółki związaną z przekształceniem, w części wkładów do spółki, których wartość była uprzednio opodatkowana PCC (por. art. 9 pkt 11 lit. a ustawy o PCC). Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wpisu przekształcenia spółki do KRS. Od tego momentu w terminie 14 dni trzeba złożyć deklarację i zapłacić PCC w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na siedzibę spółki.

Przy tym organy podatkowe za "wkłady do spółki osobowej" w przypadku przekształcenia uznają cały majątek spółki podlegającej transformacji (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 15 grudnia 2015 r., nr IBPB-2-1/4514-394/15/DP).

Czy spółka jawna będzie kontynuacją cywilnej?

Spółka jawna, analogicznie jak spółka cywilna:

• nie jest podatnikiem podatku dochodowego; każdy ze wspólników płaci podatek dochodowy od dochodów osiągniętych ze spółki,
   
• jest płatnikiem składek za pracowników i inne osoby zatrudnione w spółce; natomiast wspólnicy tych spółek są płatnikami składek na własne ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne,
   
• jest odrębnym od wspólników podatnikiem VAT.

Spółce jawnej przysługiwać będą wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników. Spółka jawna nie ma osobowości prawnej. W odróżnieniu jednak od spółki cywilnej przysługuje jej podmiotowość prawna na gruncie prawa cywilnego. Stanowi podmiot odrębny od swoich wspólników (por. art. 8 § 1 i art. 28 K.s.h.). Spółka jawna stanie się właścicielem ruchomości i nieruchomości dotychczasowej wspólności łącznej wspólników spółki cywilnej, bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności prawnych, a tylko poprzez zgłoszenie do odpowiednich rejestrów, ksiąg wieczystych itp. (por. wyrok SN z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt IV CSK 14/09).

Spółka jawna powstała w wyniku przekształcenia spółki cywilnej wstąpi we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej spółki (por. art. 93a § 2 pkt 1 lit. a i art. 93e Ordynacji podatkowej - Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.).

Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadać będą na dotychczasowych zasadach za zobowiązania cywilnoprawne spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia.

Szczególna transformacja

Spółka jawna kontynuować będzie prawa i obowiązki spółki cywilnej, jako umowy jej wspólników (art. 860 K.c.). Innymi słowy, dochodzi do przeistoczenia stosunku prawnego spółki: ze spółki cywilnej w spółkę handlową. Z jednej strony będzie zatem to ten sam podmiot, tylko występujący w obrocie w nowej postaci organizacyjnoprawnej. Zasada ta ma pełne zastosowanie w relacjach cywilnoprawnych. Z drugiej jednak strony po zmianie formy prawnej w miejsce kilku wspólników jako współuprawnionych wchodzi jeden podmiot - spółka przekształcona (handlowa). Zatem w tym przypadku występuje odmienność podmiotu przekształconego i przekształcanego. Co w praktyce rodzi różne oceny skutków przekształcenia (zob. np. kwestie dotyczące przejścia pracowników opisane w GP nr 65 z 2016 r., na str. 17).