Kadry dla sądów, prokuratury, policji, ale i gospodarki

Sejm uchwalił 22 października br. ustawę o zawodzie tłumacza przysięgłego. Nowe przepisy zasadniczo zmieniają status tej grupy zawodowej. Tłumacze przysięgli przestaną być specjalistami pracującymi niemal wyłącznie na potrzeby sądownictwa, prokuratury i policji. Zostaną wyjęci spod kontroli prezesów sądów okręgowych. Sami będą zabiegać o prawo wpisu na krajową listę tłumaczy przysięgłych i o rekomendację ministra sprawiedliwości umożliwiającą przystąpienie do zawodu. Zawód ten będą mogły wykonywać nie tylko osoby posiadające obywatelstwo polskie, ale także obywatele UE lub, na zasadach wzajemności, obywatele innych państw.

Egzamin przed państwową komisją

Warunkiem dostępu do zawodu będzie ukończenie magisterskich studiów wyższych na kierunku filologii lub ukończenie magisterskich studiów wyższych na innym kierunku i studiów podyplomowych w zakresie tłumaczenia, odpowiednie dla danego języka. Niezależnie od posiadanego dyplomu, kandydaci na tłumaczy przysięgłych będą musieli przystąpić do egzaminu z umiejętności tłumaczenia z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski, w formie pisemnej i ustnej.

Warto wiedzieć: Osoby, które posiadają uprawnienia tłumacza przysięgłego, mogą wykonywać swój zawód nadal, pod warunkiem jednak, że złożą wniosek o wpis na listę tłumaczy przysięgłych prowadzoną przez ministra sprawiedliwości w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie wydane przez prezesa sądu, potwierdzające okoliczności ustanowienia tłumaczem przysięgłym danej osoby. Dotychczasową pieczęcią można się posługiwać przez 2 lata od dnia wejścia w życie ustawy.

Oczywiście, samo przystąpienie do egzaminu nie wystarczy. Przed 11-osobową państwową komisją trzeba będzie uzyskać pozytywny wynik egzaminu. W przypadku otrzymania oceny negatywnej, kandydat na tłumacza przysięgłego będzie mógł przystąpić do poprawki nie wcześniej niż po upływie roku. Nabycie uprawnień do wykonywania zawodu potwierdzi minister sprawiedliwości, wpisując tłumacza na krajową listę tłumaczy przysięgłych. Lista będzie udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej. Minister będzie mógł zawiesić tłumacza w wykonywaniu przez niego czynności na okres 5 lat, jeżeli nie będzie aktywny zawodowo przez 3 kolejne lata, licząc od dnia ostatniej czynności.

Więcej uprawnień i obowiązków

Nowa ustawa stawia przed tłumaczami przysięgłymi wysokie wymagania zawodowe, biorąc za wzór podobne regulacje normujące status innych zawodów zaufania publicznego. Już nie wystarczy pozytywna ocena prezesa sądu okręgowego, poparta świadectwem z zakładu pracy, w którym tłumacz jest aktualnie zatrudniony. Zgodnie z art. 13 ustawy, tłumacz przysięgły będzie uprawniony do:
1) sporządzania i poświadczania tłumaczeń z języka obcego na język polski, z języka polskiego na język obcy, a także do sprawdzania i poświadczania tłumaczeń w tym zakresie, sporządzonych przez inne osoby,
2) sporządzania poświadczonych odpisów pism w języku obcym, sprawdzania i poświadczania odpisów, sporządzonych w danym języku obcym przez inne osoby,
3) dokonywania tłumaczenia ustnego.

Starannie i zgodnie z etyką

Nowe przepisy nakładają na tłumaczy przysięgłych obowiązek wykonywania powierzonych zadań ze szczególną starannością i bezstronnością, zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa. Powinni oni zachowywać w tajemnicy wszelkie fakty i okoliczności, z którymi zapoznali się w związku z tłumaczeniem, a także systematycznie doskonalić kwalifikacje zawodowe.

Przyjęto zasadę, zgodnie z którą tłumacze przysięgli nie mogliby odmawiać wykonania tłumaczenia w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, na żądanie sądu, prokuratora, policji oraz organów administracji publicznej. Ewentualną odmowę musiałyby uzasadniać konkretne przyczyny, określone przepisami danego postępowania.

Wynagrodzenie i repertorium

Dotychczas wynagrodzenie tłumaczy przysięgłych jest obliczane według stawek ustalonych przez ministra sprawiedliwości dla biegłych i tłumaczy. Po wejściu w życie przepisów nowej ustawy należności tłumaczy będą ustalane w drodze umowy ze zleceniodawcą lub zamawiającym wykonanie oznaczonego tłumaczenia. Widełkowe granice stawek wynagrodzenia określi minister sprawiedliwości, wydając przepisy wykonawcze, w których uwzględni stopień trudności i zakres tłumaczenia. Tłumacze będą prowadzili ewidencję swojej pracy, w postaci repertorium. O ile do tej pory wystarczył syntetyczny opis wykonywanych czynności, o tyle pod rządami nowych przepisów trzeba będzie: w odnotować datę przyjęcia zlecenia oraz zwrotu dokumentu wraz z tłumaczeniem w oznaczyć zleceniodawcę lub osobę zamawiającą wykonanie określonego tłumaczenia w opisać tłumaczony dokument, język, w którym go sporządzono, liczbę stron w opisać tłumaczenie ustne wskazując datę, miejsce i zakres zadania w podać wysokość pobranego wynagrodzenia.

Odpowiedzialność zawodowa

Nowe przepisy wprowadzają procedurę odpowiedzialności zawodowej tłumaczy przysięgłych. Odpowiedzialności tej podlegałyby osoby, które nie wykonują przewidzianych w ustawie obowiązków albo wykonują je nienależycie lub nierzetelnie. Wobec tłumacza będzie można orzec karę: w upomnienia w nagany w zawieszenia prawa wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego na okres od 3 miesięcy do 1 roku w pozbawienia prawa wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego, z możliwością ubiegania się o jego ponowne nadanie nie wcześniej niż po upływie 2 lat od pozbawienia i po ponownym złożeniu egzaminu przed państwową komisją. Orzeczona przez Komisję Odpowiedzialności Zawodowej kara zostanie zapisana w formie odpowiedniej adnotacji - na krajowej liście prowadzonej przez ministra sprawiedliwości. W przypadku upomnienia i nagany zatarcie kary nastąpi po 2 latach, w przypadku pozostałych kar - po 3 latach.

Ustawę skierowano do Senatu. Wejdzie w życie po upływie 30 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Tak jest
1) tłumacze przysięgli są ustanawiani przy sądach okręgowych,
2) prezes sądu okręgowego wyznacza tłumaczowi siedzibę, wcześniej pyta o opinię w zatrudniającym go zakładzie pracy,
3) kandydat na tłumacza powinien wykazać się odpowiednią znajomością języka polskiego i obcego oraz umiejętnością tłumaczenia (wskazany dyplom z filologii lub inny),
4) raz w roku prezes sądu okręgowego kontroluje pracę tłumacza.

Tak będzie
1) ogólnopolską listę tłumaczy prowadzi minister sprawiedliwości (dostępną w Biuletynie Informacji Publicznej),
2) tłumaczem przysięgłym może być osoba, która ukończyła magisterskie studia wyższe na kierunku filologii lub ukończyła magisterskie studia wyższe na innym kierunku i studia podyplomowe w zakresie tłumaczenia, odpowiednie dla danego języka,
3) warunkiem przystąpienia do pracy jest zdanie przed państwową komisją egzaminu z języka polskiego na obcy i obcego na polski, w dwóch formach (pisemnej i ustnej),
4) tłumacz jest obowiązany do wykonywania powierzonych mu zadań ze szczególną starannością i bezstronnością, zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa, a także zachowania w tajemnicy poznanych faktów i okoliczności oraz doskonalenia kwalifikacji zawodowych.

Janina Kotłowska - Rudnik