Kto odpowiada w firmie za uchybienia skarbowe?
Podatnicy nie zawsze rzetelnie wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Za nadużycia kwalifikujące się jako przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe grożą dotkliwe kary. Naraża się na nie osoba zajmująca się w firmie sprawami finansowymi, w tym księgowymi i podatkowymi.
Skutki nieprzestrzegania przepisów prawa podatkowego mogą okazać się dotkliwe. Najpoważniejsze konsekwencje wiążą się z uchybieniami będącymi przestępstwami skarbowymi lub wykroczeniami skarbowymi, np. oszustwami podatkowymi, nierzetelnym prowadzeniem ksiąg podatkowych, wyłudzeniem zwrotu VAT. Za takie czyny grożą wysokie grzywny, a w skrajnych przypadkach - więzienie.
Sankcje karne skarbowe są wymierzane konkretnej osobie (fizycznej). Za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe odpowiada ten, kto je popełnił (z zastrzeżeniem odpowiedzialności posiłkowej).
Sprawców może być przy tym kilku - działających wspólnie i w porozumieniu ze sobą. Każdy z nich odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności. Okoliczności osobiste wyłączające, łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną skarbową, a niestanowiące znamienia czynu zabronionego, są uwzględniane tylko w odniesieniu do tej osoby, której dotyczą.
Nie zawsze łatwe jest ustalenie sprawcy nadużyć firmowych. Stosuje się w tym przypadku art. 9 § Kodeksu karnego skarbowego.
Przywołany powyżej przepis stanowi, że za popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego odpowiada jak sprawca ten, kto zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej czy jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Przyjmuje się, że "prowadzenie spraw gospodarczych" to zarządzanie mieniem, podpisywanie umów, prowadzenie rachunkowości, zaciąganie zobowiązań itp. Kompetencje w tym zakresie mogą wynikać z przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania określonych czynności.
Ryzyko otrzymania kary ponoszą zasadniczo kierownicy jednostek: osoby prowadzące działalność gospodarczą, członkowie zarządu, wspólnicy spółek osobowych. Nie jest jednak wykluczona odpowiedzialność innej osoby, której powierzono sporządzanie rozliczeń i prowadzenie spraw podatkowo-księgowych, np. właściciel biura rachunkowego. To, czy ta osoba zostanie ukarana, zależy jednak od wielu czynników, m.in. treści umowy łączącej obie strony, faktycznych możliwości wypełnienia powierzonych obowiązków, winy.
Należy zwrócić uwagę, że regulacje obowiązujące do końca ubiegłego roku zezwalały na odpowiedzialność zastępczą w przypadku jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej wtedy, gdy tym jednostkom odrębne przepisy przyznawały zdolność prawną. Wykluczało to karanie za uchybienia spółki cywilnej. Spółka cywilna jest jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, ale nie posiada zdolności prawnej. Nie zmienia tego fakt, że na gruncie prawa podatkowego występuje jako samodzielny podmiot, gdy poszczególne ustawy nakładają na nią obowiązki podatkowe, np. w VAT. Skreślenie zapisu "której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną" pozwala pociągnąć wspólników oraz inne osoby zajmujące się sprawami gospodarczymi spółki cywilnej do odpowiedzialności karnej skarbowej za uszczuplenia spółki cywilnej w zakresie akcyzy lub VAT.
Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie, a w przypadkach wskazanych w Kodeksie karnym skarbowym - także nieumyślnie.
Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego dokonania, tj. chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na to. Nie ma jednak mowy o umyślności, jeżeli pozostaje się w błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, gdy sprawca nie ma zamiaru dokonania czynu zabronionego, ale popełnia go na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że taką możliwość przewidywał albo mógł przewidzieć.
Warunkiem koniecznym pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej za zdecydowaną większość przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych jest wina umyślna sprawcy. Sytuacje, w których odpowiedzialność karna skarbowa grozi za nieumyślne zachowania, są wyjątkami - i to nielicznymi (np. ukaranym może być ten, kto nie dopełni obowiązku nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy, przez co dopuszcza chociażby nieumyślnie do popełnienia czynu zabronionego przez inną osobę).
|
Nowe prawo 2017 Od 1 stycznia 2017 r. zmieniły się sankcje grożące za przestępstwa skarbowe polegające na wystawieniu lub posługiwaniu się nierzetelną fakturą (rachunkiem). Wcześniej były one karane grzywną do 240 stawek dziennych. Nowe regulacje przewidują dwa typy tych przestępstw skarbowych: podstawowy i uprzywilejowany. Typ podstawowy polega na wystawieniu lub posługiwaniu się nierzetelną fakturą, gdy kwota podatku wynikająca z faktury albo suma kwot podatku wynikających z faktur jest powyżej małej wartości, czyli dwustukrotności minimalnego wynagrodzenia (obecnie 400.000 zł). Grozi za to grzywna do 720 stawek dziennych albo pozbawienie wolności na czas nie krótszy od roku albo obie te kary łącznie. Typ uprzywilejowany występuje wtedy, gdy kwota podatku wynikająca z nierzetelnej faktury albo suma kwot podatku z nierzetelnych faktur nie przekracza małej wartości. Karą za wystawienie lub posługiwanie się takimi dokumentami jest grzywna do 720 stawek dziennych albo pozbawienie wolności, albo obie te sankcje łącznie. Kwota podatku z nierzetelnych faktur stanowiąca dużą wartość, czyli pięćsetkrotność minimalnego wynagrodzenia (obecnie 1.000.000 zł), stanowi natomiast podstawę do nadzwyczajnego obostrzenia kary (chyba że wymagalna należność zostanie w całości uiszczona przed zamknięciem przewodu sądowego w pierwszej instancji). |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2137 ze zm.)
autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 12 (1366) z dnia 2017-02-09