Modyfikacje związane z białą listą w podatku dochodowym

Od stycznia 2020 r. z uregulowań zawartych w art. 22p ustawy o pdof (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.) oraz art. 15d ustawy o pdop (Dz. U. z 2019 r. poz. 865 ze zm.) wynikało, że gdy płatność dotycząca transakcji o wartości powyżej 15.000 zł zawartej pomiędzy przedsiębiorcami zostanie dokonana na rzecz czynnego podatnika VAT przelewem, ale na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w Wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96 ust. 1 ustawy o VAT, czyli w tzw. białej liście, to z tego typu zapłatą wiążą się negatywne konsekwencje na gruncie podatku dochodowego.

Polegały one na tym, że przedsiębiorcy będący nabywcami towarów i usług nie mieli prawa obciążać firmowych kosztów podatkowych kosztem w tej części, w jakiej płatność została dokonana przelewem na rachunek spoza białej listy w przypadku dostawy towarów/świadczenia usług, potwierdzonych fakturą. Z kolei podmiot trzeci, który na podstawie umowy zawartej z dostawcą towarów/usług lub nabywcą (np. w związku z umową faktoringu) dokonał zapłaty na taki rachunek, zobowiązany był do wykazania przychodu podatkowego (art. 14 ust. 2h ustawy pdof oraz art. 12 ust. 4i ustawy o pdop).

Wskazane wyłączenie z kosztów podatkowych oraz konieczność ustalania przychodu podatkowego nie miały jednak zastosowania, jeżeli podatnik dokonał zapłaty należności przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w Wykazie podmiotów i jednocześnie złożył zawiadomienie o zapłacie należności na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury. Termin na jego złożenie wynosił trzy dni od dnia zlecenia przelewu.

Dzięki ustawie o zmianie ustawy o pdof, ustawy o pdop, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 1065) termin składania zawiadomienia chroniącego przed sankcjami podatnika dokonującego zapłaty na rachunek spoza białej listy został wydłużony do 7 dni. Należy jednak przypomnieć, że w okresie trwania pandemii COVID-19 w omawianym zakresie obowiązuje termin wynikający z art. 15zzn specustawy w sprawie COVID-19, który wynosi 14 dni.

Ponadto dzięki nowelizacji przedmiotowego zawiadomienia nie składa się już do urzędu skarbowego właściwego dla sprzedawcy, ale do właściwego dla nabywcy płacącego należność. Dodatkowo przedsiębiorcy zyskali możliwość składania go jednorazowo przy pierwszej zapłacie na rachunek spoza białej listy. Dzięki temu, gdy po raz kolejny kontrahent wskaże podatnikowi do zapłaty należności ten sam rachunek, który nie został ujawniony w Wykazie podatników VAT, wówczas to pierwsze zawiadomienie będzie go chroniło przed sankcjami dochodowymi.

Chociaż znowelizowane przepisy ustaw o podatku dochodowym obowiązują od 1 lipca 2020 r., to w tym brzmieniu mają zastosowanie do zapłaty należności w roku podatkowym rozpoczynającym się po 31 grudnia 2019 r. Nie mają one natomiast zastosowania do kosztów zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów przed dniem 1 stycznia 2020 r.

Z analizowanych przepisów ustaw o pdof i o pdop od stycznia br. wynikało, że gdy podatnik dokonał zapłaty w ramach mechanizmu podzielonej płatności za transakcje o wartości powyżej 15 000 zł, ale na rachunek nieujawniony w Wykazie podatników VAT, to wartość uregulowanej za nią w ten sposób płatności i tak musiał wyłączyć z kosztów podatkowych lub doliczyć do przychodów.

Dzięki omawianej nowelizacji przedsiębiorca nie musi już wyłączać z firmowych kosztów podatkowych wartości transakcji, za które płatność uregulował z zastosowaniem MPP, ale dokonał jej na rachunek spoza Wykazu podatników VAT. W stosunku do takich transakcji nie będzie już zatem musiał sprawdzać, czy rachunek sprzedawcy znajduje się na tej liście.

Również w tym zakresie znowelizowane przepisy mają zastosowanie do zapłaty należności w roku podatkowym rozpoczynającym się po 31 grudnia 2019 r. Ważne jest także to, że dzięki przepisom przejściowym (art. 8 ust. 2 i 3 ustawy nowelizującej) mogą być stosowane wstecz. To z kolei oznacza, że gdy zapłata na rachunek spoza białej listy została dokonana z zastosowaniem MPP w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 30 czerwca 2020 r., to przedsiębiorca na gruncie podatku dochodowego uniknie negatywnych konsekwencji z tego tytułu, czyli nie będzie zobowiązany do wyłączenia wydatku z kosztów podatkowych lub odpowiednio wykazania przychodu podatkowego. Znowelizowane przepisy nie dotyczą natomiast kosztów zaliczonych do kosztów podatkowych przed dniem 1 stycznia 2020 r.

W wyniku omawianej nowelizacji możliwe stało się także niestosowanie sankcji w zakresie zwiększania przychodów lub wyłączania z kosztów uzyskania przychodów w przypadku dokonania przez podatników płatności na rachunki niezamieszczone w Wykazie podatników VAT:

• służące do dokonywania rozliczeń z tytułu nabywanych przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową wierzytelności pieniężnych (tzw. rachunki cesyjne) lub
   
• wykorzystywane w zakresie prowadzonej przez bank/SKOK działalności, o której mowa w art. 14 ust. 2h ustawy o pdof i art. 12 ust. 4i ustawy o pdop (działalność faktoringowa), lub
   
• na rachunki banku lub SKOK, niebędące rachunkami rozliczeniowymi, wykorzystywane do celów gospodarki własnej banku lub SKOK.

W pdof i pdop sankcji nie stosuje się w odniesieniu do podatników dokonujących płatności na te rachunki, jeżeli bank, SKOK bądź podmiot będący wystawcą faktury, za którą zapłata będzie dokonywana na rachunek, wraz z informacją o tym numerze rachunku do zapłaty poinformują podatnika, że rachunek wskazany do zapłaty jest jednym z wymienionych rachunków.

Nowelizacja zlikwidowała również sankcje w przypadkach dokonywania zapłaty należności wynikającej z faktur dokumentujących czynności z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów, importu usług lub dostawy towarów rozliczanej przez nabywcę. Podatnicy dokonujący takich płatności nie są zobligowani do sprawdzania, czy rachunek wskazany na takiej fakturze jest zamieszczony w Wykazie bez względu na to, czy dostawca posiada ewentualnie rachunek w polskim banku z uwagi na fakt zarejestrowania dla innych celów czy transakcji.

Te nowe uregulowania mają zastosowanie do zapłaty należności w roku podatkowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2019 r., w odniesieniu do kosztów zaliczonych do kosztów podatkowych od 1 stycznia 2020 r. Regulacja przejściowa pozwala także uniknąć działania z mocą wsteczną przepisów sankcyjnych w zakresie obowiązku przekazania przez bank/SKOK lub podmiot będący wystawcą faktury, za którą zapłata będzie dokonywana na rachunek, omówionej powyżej informacji. Warunek przekazania tej informacji stosuje się od 1 lipca 2020 r.

Agata Cieśla
"Gazeta Podatkowa" nr 64 (1730) z 2020-08-10