Muzyka bez opłat ZAiKS. Skąd wziąć darmowe piosenki do lokalu?

• Żeby odtwarzać w lokalu muzykę znanych wykonawców polskich i zagranicznych trzeba opłacić ZAiKS.
• Oprócz ZAiKS w Polsce funkcjonuje szereg innych organizacji, które także mogą upomnieć się o pieniądze. 
• Istnieją tańsze, a także całkowicie darmowe alternatywy, które pozwalają legalnie odtwarzać muzykę w restauracji lub salonie fryzjerskim.

Wszyscy znani polscy wykonawcy są w stowarzyszeniu artystów ZAiKS, do którego założycieli należeli m.in Julian Tuwim czy Jan Brzechwa. 

Przynależność do ZAiKS-u jest sposobem wykonawców na egzekwowanie swojego prawa do określania sposobu wykorzystania i czerpania korzyści z ich dzieła. Organizacja ma dbać o to, żeby należne z tytułu autorstwa pieniądze trafiały do właściwych osób. 

ZAiKS zatrzymuje oczywiście część pieniędzy za pośrednictwo. Stowarzyszenie jest też przedstawicielem międzynarodowych organizacji tego typu w Polsce, co oznacza, że opłaty trzeba wnosić także za utwory zagraniczne.

Okazuje się jednak, że ZAiKS nie jest jedyną instytucją, która rości sobie prawa do opłat z tytułu praw autorskich. Oto lista stowarzyszeń, które podczas kontroli mogą się o nie upomnieć:

• ZAIKS - stowarzyszenie autorów;
• SAWP - stowarzyszenie artystów-wykonawców;
• STOART - związek artystów-wykonawców;
• ZPAV - Związek Producentów Audio-Video;
• SFP - Stowarzyszenie Filmowców Polskich;
• ZASP - Związek Artystów Scen Polskich.

Wielu przedsiębiorców wskazuje na dużą korelację między wniesieniem opłaty do jednej z powyższych organizacji a rychłym odezwaniem się przedstawicieli innych stowarzyszeń z własnymi roszczeniami.

Określenie ogólnej wysokości opłaty na ZAiKS jest niemożliwe z prostego powodu - wpływa na to bardzo wiele czynników. 

Kwota zależy m.in. od powierzchni lokalu, rodzaju świadczonych usług, liczby miejsc dla gości/klientów, źródła muzyki (radio, odtwarzacz nośników audio-video, telewizor). Ważna jest też lokalizacja biznesu - gmina, miejscowość i ilość mieszkańców. 

Opłatę za ZAiKS dla konkretnego rodzaju działalności najlepiej obliczyć z pomocą kalkulatora dostępnego na stronie stowarzyszenia. Dla przeglądu sytuacji policzyliśmy stawki ZAiKS dla trzech różnych lokali w innych miastach Polski. Za miesiąc legalnego odtwarzania utworów zapłacimy:

• 221,86 zł w kawiarni w Lublinie do 50 osób;
• 460,87 zł w restauracji w Warszawie do 100 osób;
• 68,09 zł w sklepie spożywczym w Oleśnicy do 100 m².

Uczciwie należy dodać, że przy płatności z góry za dłuższy okres przedsiębiorcom przysługują rabaty. W przypadku opłaty z góry za cały rok (od 1.11.2023 do 1.11.2024) w opisanych powyżej lokalach zapłacimy:

• 2269,25 zł - kawiarnia w Lublinie;
• 4713,94 zł - restauracja w Warszawie;
• 696,49 zł - sklep spożywczy w Oleśnicy.

Biorąc pod uwagę ilość i jakość muzyki, którą można odtwarzać w lokalu po wniesieniu określonej opłaty, kwota może nie wydawać się aż taka duża. 

Trzeba jednak pamiętać, że po opłaceniu składki w ZAiKSie z dużym prawdopodobieństwem w niedługim czasie u progu ustawi się cała kolejka innych stowarzyszeń, które także zażądają pieniędzy - nierzadko jeszcze większych niż ZAiKS, co może skutkować sumami liczonymi w dziesiątkach tysięcy złotych.

Odpowiedzi na to pytanie są dwie, możemy całkowicie zrezygnować z puszczania muzyki lub odtwarzać taką, za którą nie trzeba płacić - udostępnioną w otwartej licencji bez zakazu wykorzystania komercyjnego.

Zakładamy, że pierwsza opcja nie jest realnym wyborem - w takim przypadku należy zainteresować się muzyką na licencji Creative Commons lub utworami, do których prawa mają inne firmy. Wiele podmiotów skupuje prawa autorskie, a następnie udostępnia je właścicielom lokali za pieniądze znacznie mniejsze niż te, które zgodnie z prawem należy odprowadzić do ZAiKS. Skąd można wziąć legalną muzykę zupełnie za darmo?

Technicznie rzecz biorąc, płatne radia nieoskładkowane w ramach ZAiKS także odtwarzają muzykę CC. Opłata to w praktyce utrzymanie serwerów, oprogramowania i pracy wykonanej w związku ze znalezieniem, pozyskaniem i przygotowaniem do odtwarzania poszczególnych utworów. W zależności od wybranego serwisu koszt subskrypcji takiego radia to 40-90 zł miesięcznie - różnica jest więc ogromna.

Oszczędność może być jeszcze większa, jeśli zdecydujemy się sami skomponować playlistę z utworów udostępnionych nieodpłatnie do użytku komercyjnego. Można oczywiście poszukiwać amatorskich płyt i plików, ale najłatwiejszym i najbardziej popularnym rozwiązaniem jest utworzenie playlisty w serwisie YouTube – trzeba tylko uważać, żeby znalazły się na niej utwory na licencji Creative Commons. To bardzo proste - wystarczy odpowiednio przefiltrować wyniki wyszukiwania.

Na koniec trzeba jeszcze dodać, co grozi za nielegalne odtwarzanie muzyki w lokalu. W zdecydowanej większości przypadków będzie to grzywna (zwykle w wysokości dwu- lub trzykrotność pierwotnej stawki) na podstawie art. 79 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 

Teoretycznie nielegalne rozpowszechnianie utworów jest zagrożone nawet karą pozbawienia wolności do lat trzech, jednak musiałoby być to długotrwałe i powtarzające się nagminnie mimo wcześniejszych kar łamanie prawa na dużą skalę - na pewno nie wynik pojedynczej kontroli w niewielkiej kawiarni.

Czytaj także:

Ostra konkurencja na polskich bazarach. Znikają sprzedawcy

Mały ZUS jest coraz większy. Historyczna podwyżka na horyzoncie

Czy mikroprzedsiębiorcy mogą działać w związkach zawodowych? Ekspertka wyjaśnia

Zobacz też: