Obowiązki w ZUS po przywróceniu pracownika do pracy
Jeżeli w wyniku odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę pracownik wygrał sprawę w sądzie i został przywrócony do pracy, wtedy obowiązkiem pracodawcy jest przyjęcie takiej osoby do pracy. Wyrok sądu przywracający pracownika do pracy reaktywuje jego stosunek pracy na warunkach, jakie obowiązywały wcześniej. Po stawieniu się pracownika w zakładzie na pracodawcy ciąży wiele obowiązków wobec ZUS (m.in. zgłoszeniowych i rozliczeniowych).
Orzeczenie sądu przywracające pracownika do pracy na poprzednich warunkach ma charakter mieszany, konstytutywno-deklaratoryjny. Jego konstytutywny charakter wyraża się tym, że doprowadza ono do reaktywowania stosunku pracy, jaki istniał przed zakwestionowanym rozwiązaniem umowy o pracę. Z kolei charakter deklaratoryjny zobowiązuje zakład pracy do zatrudnienia pracownika (por. uchwała SN w składzie 7 sędziów z dnia 28 maja 1976 r., sygn. akt V PZP 12/75). Warunkiem jest zgłoszenie przez pracownika gotowości do podjęcia pracy w terminie 7 dni od przywrócenia go do pracy (początek tego terminu liczy się od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o przywróceniu do pracy). Uchybienie tego terminu daje pracodawcy prawo do odmowy dopuszczenia pracownika do pracy. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy niedotrzymanie tego terminu nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych.
Jeżeli zatem pracownik spełni wymagania formalne co do wskazanego terminu, to orzeczenie o przywróceniu go do pracy staje się skuteczne. Wtedy pracodawca zobowiązany jest dokonać wielu formalności w ZUS wynikających z faktu reaktywowania rozwiązanego wcześniej stosunku pracy.
Podjęcie przez pracownika pracy w wyniku przywrócenia go do niej wyrokiem sądu powoduje reaktywowanie (wznowienie) stosunku pracy. Oznacza to, że okres niewykonywania przez taką osobę pracy (czyli od dnia rozwiązania stosunku pracy do dnia przywrócenia do pracy) dla celów ubezpieczeniowych traktować należy jako okres podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w ZUS. Organ rentowy uznaje w takim przypadku, że stosunek pracy nigdy nie ustał i trwał również w okresie rozwiązania umowy o pracę wskutek bezzasadnego jej wypowiedzenia do momentu powrotu pracownika do pracy.
W tej sytuacji obowiązkiem pracodawcy, jako płatnika składek, jest ponowne przekazanie do ZUS druku zgłoszenia takiego pracownika do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Jest tak dlatego, że po rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę pracodawca dokonał jego wyrejestrowania z tych ubezpieczeń.
Zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń w ZUS pracodawca dokonuje na formularzu ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 X X.
Warto dodać, że w dokumencie zgłoszeniowym jako datę powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego wpisać należy datę, z którą pracownik został z nich wcześniej wyrejestrowany.
Pracownikowi po powrocie do pracy w wyniku przywrócenia do niej przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy spowodowany zwolnieniem. Przysługuje ono jednak nie więcej niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - nie więcej niż za 1 miesiąc. Wyjątek dotyczy pracownika, który posiadał szczególną ochronę przed zwolnieniem go z pracy, przykładowo z tytułu ochrony przedemerytalnej. W takim przypadku prawo do wynagrodzenia przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy. Dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, a także pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo jeżeli rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.
Bez wątpienia wypłacone pracownikowi wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy stanowi dla niego przychód ze stosunku pracy. Mimo iż jest ono wypłacone za okres, w którym pracownik taki pozostawał bez pracy, to jednak jego wypłata ma bezpośredni związek z przywróceniem go do pracy (z reaktywacją stosunku pracy).
Z uwagi na to, iż przychód ten nie został wyłączony z podstawy wymiaru składek na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jego kwotę pracodawca powinien wliczyć pracownikowi do podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych, a następnie oskładkować na ogólnych zasadach. Co istotne, obliczone składki ZUS należy rozliczyć w dokumentach rozliczeniowych sporządzanych za miesiąc, w którym zostanie ono pracownikowi wypłacone.
Najczęściej wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy zostaje wypłacone pracownikowi wraz z bieżącym wynagrodzeniem za pracę. Wtedy trzeba zsumować obie te wypłaty i od łącznej kwoty naliczyć składki na poszczególne rodzaje ubezpieczeń. Następnie należy wykazać je w jednym bloku imiennego raportu miesięcznego ZUS RCA.
W wyniku przywrócenia do pracy pracownik zostaje zgłoszony do ubezpieczeń w ZUS z datą wsteczną. W konsekwencji za cały okres poprzedzający miesiąc tego przywrócenia pracodawca powinien przekazać do ZUS korekty rozliczeń, tj.:
- w raportach ZUS RCA wykazać należy pracownika z zerowymi podstawami wymiaru i kwotami składek ubezpieczeniowych,
- raporty te należy dołączyć do korygujących deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA i jako komplet dokumentów rozliczeniowych przekazać do ZUS.
Fakt, że w miesiącach poprzedzających przywrócenie pracownika do pracy pracodawca nie wypłacał mu żadnego oskładkowanego wynagrodzenia, nie zwalnia go z obowiązku przekazania za niego wszystkich wymienionych wyżej dokumentów.
Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 2236)
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 64 (1314) z dnia 2016-08-11