Obowiązki związane z bhp wobec studenta zatrudnianego na podstawie umowy zlecenia
Na okres sierpień-wrzesień oprócz stałych pracowników, planuję dodatkowo zatrudnić kilku studentów do prac związanych z przygotowywaniem posiłków i obsługą klientów. Osoby te będą świadczyły pracę na podstawie umowy zlecenia. Czy musimy przeprowadzać dla nich szkolenia bhp oraz skierować ich na badania lekarskie? Czy osoby te muszą posiadać książeczki sanitarno-epidemiologiczne? Jeżeli tak, to czy jesteśmy zobowiązani ponieść koszty tych szkoleń i badań?
Umowa zlecenia jest uregulowana w art. 734-751 K.c. Z uwagi na fakt, że do tej umowy nie mają zastosowania przepisy Kodeksu pracy, osobie wykonującej zlecenie przysługują tylko takie prawa, jakie bezpośrednio wynikają z treści umowy. Trzeba jednak pamiętać, że zgodnie z art. 304 § 1 K.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy - o jakich mowa w art. 207 § 2 K.p. - także osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, jak również osobom prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 K.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 K.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:
- na innej podstawie niż stosunek pracy,
- prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
Przepisy bhp nie rozstrzygają w jaki sposób obowiązek ten powinien zostać zrealizowany. Niewątpliwie jednak, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy oraz występujące przy niej zagrożenia są tak znaczne, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. To samo może dotyczyć zapewnienia takiej osobie odzieży roboczej, środków ochrony indywidualnej itp. Z uwagi na to, że omawiane kwestie wiążą się z kosztami, warto uregulować je w zawartej ze zleceniobiorcą umowie.
Zwracamy uwagę! Nie tylko na zleceniodawcy ciążą obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Trzeba bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 3041 K.p., obowiązki, o których mowa w art. 211 K.p., tj. podstawowe obowiązki pracownika (m.in. obowiązek poddawania się szkoleniom bhp i profilaktycznym badaniom lekarskim) w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę bądź też inny podmiot organizujący pracę.
Naszym zdaniem, w przypadku zatrudniania zleceniobiorców należy im zapewniać szkolenia z dziedziny bhp (przynajmniej wstępne), które zapoznają ich z podstawowymi przepisami bhp oraz ze sposobem bezpiecznego wykonywania zleconej im pracy. Warto również, aby zleceniodawca odbył szkolenie dla osób kierujących pracownikami, bowiem pozwoli mu to zdobyć niezbędną wiedzę m.in. w zakresie prawidłowego organizowania stanowiska pracy. Ponadto takie działania - choć niewynikające wprost z przepisów bhp - będą stanowiły dopełnienie obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i zapewnią zleceniodawcy ochronę w razie ewentualnego wypadku zleceniobiorcy.
Ze względu na specyfikę umów cywilnoprawnych i dopuszczalność kształtowania stosunku prawnego pomiędzy stronami tej umowy, ciężar kosztów szkolenia z dziedziny bhp, jak i badań lekarskich, może zostać przerzucony na zleceniobiorcę.
Odnosząc się do kwestii badań do celów sanitarno-epidemiologicznych, to obowiązek ich zapewnienia wynika z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz. 947 z późn. zm.), dalej ustawy. Badaniom tym powinny być poddawane osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy których wykonywaniu istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby. Obowiązek taki nie zależy od formy zatrudnienia, a zatem obejmuje również te osoby, które świadczą pracę na podstawie umowy zlecenia. Niestety już od kilku lat istnieje luka prawna, bowiem uchylone zostały przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 r. w sprawie wykazu prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz. U. nr 133, poz. 939), określające szczegółowo, na jakich stanowiskach wymagane były takie badania. Pomimo braku przepisów wykonawczych można przyjąć, że praca w branży gastronomicznej związana z przygotowywaniem posiłków oraz obsługą klientów, do takich prac należy, a co za tym idzie osoba ją wykonująca powinna posiadać orzeczenie o braku przeciwwskazań do jej wykonywania.
Warto również przypomnieć, że w obecnym stanie prawnym nie funkcjonują już "książeczki badań do celów sanitarno-epidemiologicznych", a jedynym ważnym dokumentem potwierdzającym odbycie takich badań jest orzeczenie lekarskie o zdolności do wykonywania prac, przy których wykonywaniu istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby. Orzeczenia te wydają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1184). W odróżnieniu od kosztów badań profilaktycznych oraz szkoleń bhp, koszty badań sanitarno-epidemiologicznych powinien pokryć zlecający wykonanie prac, co jednoznacznie wynika z art. 8 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Ubezpieczenia i Prawo Pracy Nr 15 z dnia 2016-08-01