Obrona przedsiębiorcy przed znieważaniem w internecie

Zajmowanie się problemem związanym ze złośliwymi komentarzami z pozoru może wydawać się zbędne. Jednak zwłaszcza w przypadku przedsiębiorców należy zastanowić się, czy nie są to np. działania inspirowane przez konkurencję i czy w dłuższej perspektywie nie doprowadzą one do utraty renomy i - co za tym idzie - klientów. Szczególną dbałość o pozytywne opinie i usuwanie ewentualnych nieprawdziwych, kłamliwych komentarzy przejawiają m.in. sklepy internetowe. Prowadzący je przedsiębiorcy mają bowiem świadomość, że spadek renomy i wiarygodności w połączeniu z liczną konkurencją może spowodować utratę klientów. Oczywiście wolność słowa, a co za tym idzie - możliwość krytyki jest jedną z podstawowych wolności człowieka, ma ona jednak pewne granice. Dlatego w pierwszej kolejności trzeba odpowiedzieć na pytanie: kiedy komentarz zamieszczony w internecie przekracza dozwolone granice. Odwołując się do orzecznictwa sądowego należy uznać, że dozwolona jest krytyka oparta na obiektywizmie, rzeczowo odnosząca się do konkretnej sytuacji, pozbawiona złośliwości. Nie powinna ona zmierzać do poniżania innej osoby, w tym przedsiębiorcy.

Należy pamiętać, iż zasady ochrony dóbr osobistych opisane w niniejszym artykule odnoszą się nie tylko do ochrony dobrego imienia i renomy przedsiębiorcy przed wpisami w internecie. Dotyczą także przypadków działań konkurencji, które zmierzają do utraty dobrego imienia przedsiębiorcy.

Naturalną reakcją w przypadku pojawienia się obraźliwych wpisów na temat danej osoby, które mają charakter znieważający czy obraźliwy w stosunku do niej, jest zawiadomienie o takim zachowaniu organów ścigania. Nie jest to jednak skuteczne rozwiązanie. W Kodeksie karnym (Dz. U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.) jest co prawda rozdział dotyczący przestępstw przeciwko czci, który zawiera m.in. przepisy dotyczące przestępstw zniewagi czy zniesławienia, oba przestępstwa ścigane są jednak z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że nawet złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa nie spowoduje wszczęcia postępowania przez organy ścigania. To pokrzywdzony uprawniony jest bowiem w takiej sytuacji do złożenia aktu oskarżenia i jego popierania przed sądem. W praktyce zatem można na własną rękę żądać ukarania sprawcy w postępowaniu karnym, domagając się np. orzeczenia środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości.

Wykazanie wszystkich znamion przestępstwa zniewagi czy zniesławienia nie jest jednak łatwe w przypadku każdego złośliwego wpisu w internecie. Nie każdy taki wpis ma bowiem cechy przestępstwa. Dlatego bardziej użyteczne w tego typu sprawach wydaje się postępowanie cywilne. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby dochodzić odpowiedzialności zarówno na drodze cywilnej, jak i karnej, a zgłoszenie sprawy organom ścigania może (choć w praktyce nie musi) ułatwić ustalenie autora wpisu.

Pierwszym krokiem, który należy podjąć w celu usunięcia negatywnego wpisu i ukarania jego autora, jest ustalenie jego danych. W praktyce bardzo rzadko zdarza się, aby złośliwe komentarze zamieszczane były pod prawdziwymi danymi lub w sposób umożliwiający proste ustalenie danych osobowych autora wpisu. Nie jest to jednak przeszkoda nie do pokonania.

Należy zatem rozpocząć od skierowania do administratora serwisu, na którym zamieszczony został negatywny komentarz, wniosku o udostępnienie danych osobowych osoby, która jest autorem konkretnego wpisu.

Podstawą prawną takiego żądania jest art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1182 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem przetwarzanie danych jest dopuszczalne, gdy jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa.

We wniosku należy wskazać, iż wobec naruszenia dóbr osobistych w postaci czci i dobrego imienia zamierzamy skorzystać z prawa do ochrony dóbr osobistych poprzez złożenie pozwu.

Można także wezwać administratora serwisu do usunięcia negatywnego wpisu uzasadniając jednocześnie swój wniosek. W przypadku gdy wpis ma charakter wyraźnie złośliwy i nieobiektywny, administratorzy serwisu zazwyczaj blokują konkretny wpis, w przeciwnym razie mogą ponosić odpowiedzialność za przechowywanie tego wpisu. Uniemożliwienie dostępu do niego np. przez zablokowanie złośliwego komentarza skutkuje natomiast co do zasady uwolnieniem się od odpowiedzialności.

W przeciwieństwie do zablokowania wpisu administratorzy serwisów zazwyczaj odmawiają udostępnienia danych autora komentarza. W takiej sytuacji należy wystąpić do Generalnego Inspektora Danych Osobowych o wydanie decyzji nakazującej administratorowi udostępnienie danych osobowych. Kierując pismo do GIODO trzeba dołączyć treść wpisu oraz korespondencję z administratorem serwisu, na którym został zamieszczony. Jak wskazał NSA w Warszawie w wyroku z dnia 21 sierpnia 2013 r., sygn. akt I OSK 1666/12, rozpatrując sprawę związaną z udostępnieniem danych autora negatywnych komentarzy, osoba wypowiadająca się anonimowo, w sposób naruszający dobra innych podmiotów, nie powinna podlegać szczególnej ochronie, a jej dane osobowe nie są dobrem, które ustawodawca miał zamiar chronić w pierwszej kolejności.

Część przedsiębiorców zadowala się usunięciem negatywnego wpisu na skutek ich interwencji u administratora serwisu. Takie działanie jest jednak często tylko połowicznym sukcesem, bowiem duża część autorów złośliwych wpisów nie ogranicza się do jednego wpisu na jednym serwisie. Usunięcie jednego z nich może tylko spotęgować skalę działania tzw. hejtera, czyli autora złośliwych komentarzy. Dlatego warto poprowadzić sprawę do końca i uzyskać wyrok sądowy. W praktyce często zdarza się, że opisana wcześniej procedura pozwala na ustalenie jedynie adresu IP. W takiej sytuacji nie należy się zniechęcać, lecz wystąpić do operatora komunikacyjnego, który po adresie IP ustali dane autora komentarza.

Podstawowym problemem jest ustalenie danych osoby będącej autorem złośliwych wpisów.

Uzyskanie danych osobowych autora negatywnych komentarzy powoduje możliwość wystąpienia z pozwem do sądu o ochronę dóbr osobistych. Dotyczy to zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców. Jak bowiem wynika z art. 23 Kodeksu cywilnego, dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Ponadto na podstawie art. 43 K.c. przepisy te stosuje się także do osób prawnych. Zatem niezależnie od tego, jaka jest forma prawna podmiotu dotkniętego negatywnymi komentarzami, ochrona dobrego imienia odbywa się na podstawie art. 24 K.c., który przyznaje osobie dotkniętej naruszeniem szeroki wachlarz roszczeń. Są to orzeczenia o:

• zaniechanie działania
  
• usunięcie jego skutków
  
• złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie
  
• zadośćuczynienie
  
• zapłata określonej kwoty na cel społeczny.

Przed złożeniem do sądu pozwu o ochronę dóbr osobistych istnieje możliwość skierowania do autora komentarzy wezwania, proponując mu polubowne załatwienie sporu, np. poprzez publikację przeprosin i zapłatę zadośćuczynienia. Z uwagi jednak na charakter sprawy nie jest to rozwiązanie konieczne i może prowadzić jedynie do wydłużenia sprawy.

Pozew składa się do właściwego miejscowo sądu okręgowego. Opłata od pozwu wynosi, co do zasady, 600 zł. Pozew musi spełniać wszystkie wymagania pisma procesowego, a ponadto m.in. wskazywać, jakie dobra osobiste zostały naruszone (wraz z wnioskami dowodowymi na tę okoliczność) oraz zawierać żądania związane z ich naruszeniem. Rozpatrując sprawę sąd weźmie pod uwagę zakres i skalę naruszeń.

W praktyce uzyskanie wyroku wobec hejtera jest jednym z lepszych sposobów na zniechęcenie go do dalszych złośliwych komentarzy, a publikacja przeprosin lub treści wyroku w prasie powinna pomóc w zachowaniu dobrego imienia przedsiębiorstwa.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)

autor: Łukasz Wilmiński
Gazeta Podatkowa nr 93 (1238) z dnia 2015-11-19

GOFIN podpowiada