Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki

Prowadząc działalność gospodarczą niejednokrotnie możemy spotkać się z sytuacją, w której nasz kontrahent nie reguluje swoich zobowiązań.

Prowadząc działalność gospodarczą niejednokrotnie możemy spotkać się z sytuacją, w której nasz kontrahent nie reguluje swoich zobowiązań.

W takiej sytuacji podejmujemy w stosunku do naszego dłużnika działania windykacyjne, a po uzyskaniu prawomocnego wyroku i zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności kierujemy sprawę do komornika w celu prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Zdarza się jednak, i to nierzadko, że na końcu tej drogi okazuje się, iż postępowanie egzekucyjne jest bezskuteczne. Dzieje się tak z różnych powodów i nie należy od razu doszukiwać się w tym celowego działania ze strony wspólników spółki, czy też członków jej zarządu. Nie mniej jednak przypadki, w których to wspólnicy lub członkowie zarządu celowo i świadomie podejmują działania zmierzające do uniemożliwienia wierzycielom zaspokojenia się z majątku spółki nie są odosobnione. Jeśli naszym dłużnikiem jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością wierzyciel staje wtedy przed dylematem - co dalej. W takim przypadku wierzyciel może skorzystać z regulacji zawartych w art. 299 kodeksu spółek handlowych (pod rządami kodeksu handlowego był to art. 298), który przewiduje odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki.

Reklama

Zgodnie z treścią art.299 § 1 ksh - jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Przesłanką odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki (warto w tym miejscu zaznaczyć, iż przepis ten nie odnosi się do członków rady nadzorczej, komisji rewizyjnej spółki, czy też innych osób mogących występować w imieniu spółki jak np. prokurentów, czy pełnomocników) jest zatem istnienie wierzytelności w stosunku do spółki, która nie została zaspokojona, a po wtóre bezskuteczność egzekucji z majątku samej spółki. Aby zatem móc skierować swoje roszczenie do osobistych majątków członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wierzyciel musi najpierw przeprowadzić postępowanie egzekucyjne w stosunku do samej spółki a ponadto postępowanie to musi okazać się w całości lub w części bezskuteczne. Nie jest zatem możliwe pominięcie tego etapu i skierowanie egzekucji bezpośrednio do majątku osobistego członka zarządu z pominięciem postępowania egzekucyjnego skierowanego do samej spółki. Oczywiście mogą w praktyce zdarzać się przypadki, w których wierzyciel będzie mógł prowadzić egzekucję jednocześnie w stosunku do spółki jak i członka zarządu lub tylko członka zarządu. Z sytuacją taką będziemy w szczególności mieli do czynienia wówczas, gdy członek zarządu spółki będącej jednocześnie naszym dłużnikiem, poręczył jako osoba fizyczna weksel własny wystawiony przez spółkę. Należy jednak pamiętać, iż w tym przypadku odpowiedzialność członka zarządu za jej zobowiązania nie będzie wynikała z art.299 § 1 ksh lecz będzie to odpowiedzialność poręczyciela wekslowego wynikająca z przepisów ustawy prawo wekslowe.

Z bezskutecznością egzekucji będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy spółka nie ma majątku, z którego można zaspokoić roszczenia wierzyciela. Pojęcie egzekucji dotyczy zarówno egzekucji prowadzonej na podstawie przepisów kpc, jak również egzekucji administracyjnej. W takim przypadku komornik/poborca skarbowy prowadzący postępowanie egzekucyjne wyda postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Postanowienie takie organ egzekucyjny wyda w sytuacji, gdy jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

Konstrukcja art. 299 § 1 ksh przewidująca odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki jest korzystna dla wierzyciela. Nie musi on bowiem w tym przypadku wykazywać poniesionej szkody, winy ani też związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem członka zarządu a poniesioną przez niego szkodą. Wystarczające jest posiadanie postanowienia o bezskuteczności egzekucji prowadzonej z majątku spółki. Pewne niejasności interpretacyjne może natomiast budzić to, jak rozumieć pojęcie "członkowie zarządu" użyte w art. 299 § 1 ksh. Czy termin należy odnieść wyłącznie do osób, które aktualnie są członkami zarządu (figurują w KRS), czy też odpowiedzialność tę należy odnieść do wszystkich członków zarządu bez względu na to czy aktualnie są członkami tego organu, jeśli tylko pełnili tę funkcję w czasie gdy zobowiązanie spółki stało się wymagalne do momentu wystąpienia wierzyciela z powództwem przeciwko spółce. Zdecydowanie należy opowiedzieć się za drugim, rozszerzonym stanowiskiem. Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki ma charakter solidarny. Oznacza to, że wierzyciel według własnego wyboru może skierować swoje roszczenia w stosunku do wszystkich członków zarządu (w przypadku zarządu wieloosobowego), wybranych członków zarządu lub konkretnego członka zarządu. Solidarna odpowiedzialność skutkuje ponadto tym, iż spłata wierzytelności przez jednego z zobowiązanych powoduje, że pomiędzy członkami zarządu powstaje roszczenie regresowe w stosunku do pozostałych członków zarządu. Członkowie zarządu, którzy dokonali spłaty zobowiązań spółki w oparciu o art. 299 § 1 ksh nie mają natomiast żadnych roszczeń zwrotnych do spółki.

Należy jednak zaznaczyć, iż pomimo spełnienia się przesłanek skutkujących odpowiedzialnością członków zarządu za zobowiązania spółki mogą oni, w pewnych okolicznościach uwolnić się od takiej odpowiedzialności. Stosownie bowiem do brzmienia art. 299 § 2 ksh członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, o której mowa w ust.1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz nie wszczęcie postępowania układowego nie nastąpiło z jego winy, albo że pomimo nie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz nie wszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Odrębną przesłanką odpowiedzialności członków zarządu jest to, aby wierzyciel podjął w stosunku do spółki działania windykacyjne w odpowiednim czasie. Członek zarządu nie może bowiem ponosić odpowiedzialności za takie zobowiązania spółki, których wierzyciel mógł dochodzić, ale tego nie uczynił. Stanowisko takie wyraził ostatnio Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 2004 r sygn akt III CK/107/03, w którym stwierdził, że członek zarządu nie odpowiada na podstawie art.299 § 1 ksh gdy wierzyciel nie uzyskał zaspokojenia ze względu na nie podjecie w stosownym czasie egzekucji przeciwko spółce, choć egzekucja była możliwa.

Niezależnie od odpowiedzialności wynikającej z art. 299 § 1 ksh (odpowiedzialność za zobowiązania spółki) członkowie zarządu mogą ponosić odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim, w tym wspólnikom na podstawie art. 300 ksh. Chodzi tu o szkody wyrządzone bezpośrednim działaniem członka zarządu (np. wprowadzenie w błąd osoby trzeciej co do sytuacji finansowej spółki w wyniku czego osoba ta nabyła lub objęła udziały w spółce, nakłonienie wspólnika do zawarcia umowy ze spółką pomimo jej niewypłacalności itp.) W tym przypadku dochodzenie roszczeń odbywa się na zasadach ogólnych. Oznacza to, iż osoba która w wyniku działania lub zaniechania członka zarządu poniosła szkodę zobowiązana jest, zgodnie z ogólnymi regułami obowiązującymi na gruncie kodeksu postępowania cywilnego, wykazać szkodę, a także winę oraz związek przyczynowy pomiędzy działaniem członka zarządu a poniesioną szkoda. Odpowiedzialność członka zarządu na podstawie art.300 ksh różni się ponadto tym, iż w tym przypadku osoba trzecia, która poniosła szkodę nie musi uprzednio prowadzić egzekucji w stosunku do majątku spółki.

Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa sprawy z powództwa wierzyciela przeciwko członkom zarządu spółki z o.o. dotyczące jej zobowiązań, nie są sprawami gospodarczymi. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w swojej uchwale z dnia 9 listopada 1994 r., sygn akt III CZP 140/94. A zatem sądem właściwym do rozpoznawania spraw zgłaszanych na podstawie art. 299 § 1 ksh będzie sąd cywilny. Jeśli chodzi o właściwość miejscową to sądem właściwym do rozpoznania sprawy z powództwa znajdującego podstawę w art.299 § 1 ksh, będzie, zgodnie z treścią art.298 ksh, sąd miejsca siedziby spółki. Pozew przeciwko członowi zarządu powinien odpowiadać wymogom przewidzianym dla pism procesowych, o których mowa w art.126 kpc. Od pozwu pobiera się cały wpis stosunkowy stosownie do postanowień rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych. W razie wniesienia pozwu przeciwko członkowi zarządu na podstawie art. 299§ 1 ksh postępowanie to toczy się według ogólnych reguł procedury cywilnej. Wierzyciel po uzyskaniu prawomocnego wyroku zasądzającego oraz zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności będzie mógł skierować egzekucję do osobistego majątku członka zarządu.

Odrębnym rodzajem odpowiedzialności członków zarządu jest odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki. Odpowiedzialność ta wynika z art. 116 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa. Zgodnie z powołanym przepisem za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie, całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1, nie wykazał , że :

a) we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo,

b) nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub nie wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy.

2. nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu określona powyżej obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Reasumując należy powiedzieć, iż pomimo istnienia w/w przepisów wierzyciele nie często z nich korzystają. Przemawia za tym kilka względów. Po pierwsze, wierzyciel, który uprzednio pozwał spółkę ponosząc z tego tytułu określone koszt tytułem wpisu sądowego i uzyskał postanowienie komornika o bezskuteczności egzekucji może zaliczyć w/w wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów i niejednokrotnie nie jest już zainteresowany dalszym procesowaniem się. Po drugie, wniesienie pozwu przeciwko członkowi zarządu wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów bez pełnej gwarancji, co do powodzenia tego postępowania. Po trzecie, wreszcie stanowisko sądów rozpoznających sprawy przeciwko członkom zarządu na podstawie art. 299 § 1 ksh niejednokrotnie jest zbyt tolerancyjne w stosunku do członków zarządu, co zniechęca wierzycieli do występowania z takimi sprawami do sądu.

Wojciech Ostrowski

radca prawny z kancelarii Rachelski i Wspólnicy

LexAgit.pl
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »