Orzeczenie TK z 24 czerwca

Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków z tytułu choroby i macierzyństwa

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa, bierze się pod uwagę składniki wynagrodzenia, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe - z wyłączeniem składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę, zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku. W przypadku braku takich postanowień w przepisach płacowych lub umowach o pracę należy uznać, że składnik wynagrodzenia nie jest wypłacany za okres pobierania zasiłku i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku. Jeśli jednak powstaną wątpliwości, a pracodawca udokumentuje, że wypłaca składnik wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, mimo że nie zawarł tej zasady w przepisach płacowych lub umowie o pracę, składnika tego nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru. Składniki wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku przysługującego w czasie ubezpieczenia, podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia. W celu realizacji zasady wynikającej z wyroku Trybunału Konstytucyjnego zostanie uaktualniony formularz ZUS Z-3 "Zaświadczenie płatnika składek". Wspomniane zmiany te zostaną także uwzględnione w formularzach ZUS Z-3 drukowanych przez Zakład.

Zasady stosowane przy uzupełnianiu składników wynagrodzenia, do których pracownik nie zachowuje prawa za okres pobierania zasiłku

W sytuacji, gdy przepisy płacowe nie zawierają wyraźnych postanowień o sposobie zmniejszania wysokości składnika wynagrodzenia, niewypłacanego za okres pobierania zasiłku, to wówczas podlega on uwzględnieniu w podstawie wymiaru w kwocie faktycznej. Tylko w razie, gdy przepisy płacowe obowiązujące u pracodawcy, albo umowy o pracę, zawierają jednoznaczne zapisy o pomniejszaniu składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku w sposób proporcjonalny, podlega on uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku po uzupełnieniu na ogólnych zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zasady postępowania w przypadku zasiłków przysługujących za okres przed dniem wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego

Osoby ubezpieczone, którym przed wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego obliczono podstawę wymiaru zasiłku bez uwzględnienia składników wynagrodzenia, do których nie zachowywali prawa w okresie pobierania zasiłku, to mają prawo do wystąpienia o ponowne ustalenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem tych składników. Zasady postępowania są odmienne w zależności od tego, czy w sprawie była wydawana decyzja czy nie oraz, czy było prowadzone postępowanie przed sądem. W sprawach zakończonych decyzją ostateczną, od której nie zostało wniesione odwołanie do sądu, ma zastosowanie przepis art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego. Przepis ten stanowi, że termin na wniesienie skargi o wznowienie postępowania wynosi jeden miesiąc od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W myśl art.146 Kpa uchylenie decyzji nie może nastąpić, gdy od dnia doręczenia decyzji upłynęło pięć lat. Stosownie do powołanych przepisów pracownikom, którzy wystąpili ze skargą o wznowienie postępowania w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 7 sierpnia 2008r., prawo do zasiłku, powinno zostać ustalone ponownie z uwzględnieniem w podstawie wymiaru składników wynagrodzenia, do których pracownik nie zachowywał prawa za okres pobierania zasiłku. Dotyczy to spraw, w których od daty doręczenia decyzji do dnia wejścia w życie orzeczenia TK, nie upłynęło pięć lat. W tych sprawach ponowne ustalenie podstawy wymiaru zasiłku, powinno nastąpić za okres wynikający z decyzji lub za okres, którego decyzja dotyczy.

Natomiast w sprawach, które zostały zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu, mają zastosowanie przepisy art. 4011, art.404, art. 407 §2 oraz art.408 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tymi przepisami w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, do wznowienia postępowania właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeśli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Skargę o wznowienie należy wnieść w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 7 października 2008r. W tych sprawach podstawa wymiaru zasiłku powinna być ustalona ponownie po zakończeniu postępowania przed sądem wznowionego w związku ze skargą. Wypłata wyrównania zasiłku powinna być dokonana za okres, którego postępowanie dotyczy.

W sprawach, w których nie były wydawane decyzje, ma zastosowanie art. 67 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. W takim przypadku, zgodnie ze wskazaniem Trybunału Konstytucyjnego, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. W związku z tym, przeliczeniu podlegają zasiłki za okres 3 lat liczony od daty wystąpienia z wnioskiem w tej sprawie. Ponownemu ustaleniu podlega także zasiłek, gdy choćby ostatni dzień okresu, za który ten zasiłek przysługuje, mieści się w tak liczonym 3 letnim okresie. Wówczas wypłaty wyrównania dokonuje się za cały nieprzerwany okres pobierania zasiłku.

W przypadku, gdy zasiłek przysługiwał w dniu wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego trzeba ponownie ustalić podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za cały nieprzerwany okres. W takiej sytuacji należy wyrównanie zasiłku wypłacić także za tę część nieprzerwanego okresu, która przypada przed dniem wejścia w życie wyroku TK, tj. za okres przed dniem 7 lipca 2008r., bez konieczności występowania ubezpieczonego z wnioskiem w tej sprawie. Zasadę tę stosuje się odpowiednio, gdy w nieprzerwanym okresie pobierane były różne zasiłki w razie choroby i macierzyństwa lub wynagrodzenie za czas choroby i zasiłki. We wszystkich przypadkach ponownego ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących za okres przed dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wypłaty wyrównania zasiłku należy dokonać wraz z odsetkami.

W celu ustalenia podstawy wymiaru zasiłków przysługujących za okres przed dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, pracodawca powinien ponownie wystawić zaświadczenie na formularzu ZUS Z-3, w którym poda składniki wynagrodzenia, do których pracownik nie zachowywał prawa w okresie pobierania zasiłku. Jednakże zaświadczenie nie będzie niezbędne w przypadku, gdy w poprzednio składanym w ZUS formularzu ZUS Z-3 ten składnik wynagrodzenia był wykazany i z posiadanych przez ZUS informacji jednoznacznie wynika, że nie przysługiwał za okres pobierania zasiłku, którego podstawa wymiaru jest ponownie ustalana.