Podstawa wymiaru składki chorobowej przedsiębiorcy
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, ale wyłącznie na zasadzie dobrowolności (tj. na wniosek). Z tym że przystąpić do niego mogą jedynie tacy przedsiębiorcy, którzy ubezpieczeniom emerytalno-rentowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podlegają obowiązkowo. Dla ubezpieczenia chorobowego ustawodawca określił (w skali miesiąca) limit podstawy wymiaru składki. Nie dotyczy on składek na pozostałe ubezpieczenia i fundusze.
Objęcie ubezpieczeniem
Przedsiębiorca, dla którego prowadzona działalność gospodarcza stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Wynika to z art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową. Przedmiotowego zgłoszenia może dokonać w każdym momencie prowadzenia firmy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 11 maja 2016 r., sygn. akt III AUa 10/16). Może to uczynić zarówno w dniu rozpoczęcia działalności gospodarczej, jak i w terminie późniejszym. Składa w tym celu formularz ZUS ZUA, w którym wypełnia m.in. w bloku VIII. "Dane o dobrowolnych ubezpieczeniach społecznych" pole 05, a w polu 06. tego bloku wpisuje datę, od której chce zostać objęty tym ubezpieczeniem. Wszystkie pozostałe bloki tego dokumentu (w tym m.in. dotyczące zgłoszenia siebie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz zdrowotnego) przedsiębiorca wypełnia na zasadach ogólnie obowiązujących.
Generalnie objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony w ZUS. Określa tak art. 14 ust. 1 ustawy systemowej. Nie jest zatem możliwe objęcie przedsiębiorcy dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym bez wniosku oraz od daty wcześniejszej niż data, w której wniosek został zgłoszony. Jednocześnie ustawodawca zastrzegł w ust. 1a tego artykułu, że objęcie tym ubezpieczeniem od dnia wskazanego we wniosku następuje tylko wtedy, gdy zgłoszenie takiego wniosku zostało dokonane w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, np. od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej.
Druk ZUS ZUA dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Składki ZUS.
Od czego liczyć składkę chorobową?
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe stanowi ta sama kwota, od której są naliczane składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Stanowi tak art. 20 ust. 1 ustawy systemowej. Przepis ten zastrzega jednak (w ust. 2 i 3), że:
- przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. na ubezpieczenie chorobowe nie stosuje się ograniczenia podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych do kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy,
- podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu temu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, przyjmowanego do ustalenia rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.
W 2019 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 4.765 zł. Wobec tego w okresie od stycznia do grudnia 2019 r. miesięczna granica podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wynosi 11.912,50 zł (tj. 4.765 zł × 250%). Limit ten nie dotyczy składek na wszystkie pozostałe ubezpieczenia społeczne.
Pozostałe składki
Miesięczny próg podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, jak już wskazano, nie dotyczy składek na pozostałe ubezpieczenia społeczne, czyli emerytalne, rentowe i wypadkowe. Oznacza to, że przedsiębiorca deklarujący np. we wrześniu 2019 r. do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę wyższą od 11.912,50 zł wyliczy i opłaci od niej wyłącznie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (przyjmując, że nie nastąpiło przekroczenie rocznej granicy podstawy wymiaru tych składek) oraz składkę wypadkową. Także od wyższej kwoty naliczy składki na Fundusz Pracy, w tym Fundusz Solidarnościowy (zakładając, że przedsiębiorca nie jest zwolniony z obowiązku ich opłacania ze względu na wiek). Składki na te Fundusze ustala się bowiem od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego jej ograniczenia) wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie. Natomiast dobrowolną składkę chorobową taki przedsiębiorca wyliczy od kwoty wskazanego limitu, tj. 11.912,50 zł.
Zatem nie zawsze podstawa wymiaru dobrowolnej składki chorobowej przedsiębiorcy będzie odpowiadać podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.
Składka zdrowotna
Miesięczny limit podstawy wymiaru dobrowolnej składki chorobowej pozostaje bez wpływu na wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorcy. Dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą podstawę jej wymiaru stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Wynika to z art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W 2019 r. wynosi ona 3.803,56 zł.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1373 ze zm.)
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 80 (1642) z dnia 2019-10-07