Postępowanie grupowe

Projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym znajduje się aktualnie w fazie uzgodnień międzyresortowych Instytucja pozwu zbiorowego po raz pierwszy została wprowadzona w Stanach Zjednoczonych. Analogiczne mechanizmy przyjęte zostały również w Australii i w Kanadzie. Na potrzebę wprowadzenia do porządków prawnych poszczególnych państw członkowskich systemu pozwów zbiorowych wskazuje również Komisja Europejska. Takie przepisy istnieją obecnie w kilkunastu krajach UE - m.in. w Austrii, Francji, Holandii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Włoszech, i Szwecji, a w kolejnych państwach - również w Polsce trwają prace nad ich wprowadzeniem. Polskie regulacje prawne pozwalają na skuteczne dochodzenie roszczeń odszkodowawczych przed sądem.

Jednak długotrwałe i sformalizowane postępowanie oraz jego koszty często zniechęcają w szczególności słabszych uczestników rynku do występowania przeciw nieuczciwym przedsiębiorcom. Z badań opinii publicznej wynika, że ponad 70% mieszkańców Unii Europejskiej zdecydowałoby się na taki krok, jeżeli mogliby wystąpić ze zbiorowym powództwem. Taką możliwość przewiduje przygotowywana przez Ministerstwo Sprawiedliwości ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Nowe prawo umożliwi wszystkim uczestnikom rynku występowanie ze zbiorową skargą. W projekcie przyjęto, że postępowanie grupowe jest prowadzone w interesie, co najmniej 10 podmiotów, które dochodzą na tej drodze swoich roszczeń indywidualnych od jednego podmiotu, i pomiędzy którymi występuje na tyle istotna więź podmiotowa i przedmiotowa, że - ze względu na interes członków takiej grupy, pozwanego, jak i samego wymiaru sprawiedliwości - celowe jest ich wspólne dochodzenie. Celem postępowania grupowego jest stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu podobnych spraw różnych podmiotów w jednym postępowaniu. Postępowanie grupowe ułatwia dostęp do sądu w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim postępowaniu jest korzystniejsze dla zainteresowanego niż indywidualne występowanie z własnym roszczeniem np. w przypadku dochodzenia bardzo małych kwotowo roszczeń od jednego sprawcy szkody i dzięki temu zwiększa efektywność ochrony sądowej.

W projekcie zakłada się, że w postępowaniu grupowym wystąpią cztery stadia

- postępowanie w przedmiocie dopuszczalności postępowania,

- ustalenie zakresu podmiotowego i przedmiotowego sprawy, dochodzonej przez co najmniej 10 podmiotów, kończące się postanowieniem sądu w przedmiocie składu grupy,

- rozpoznanie sprawy kończące się wydaniem orzeczenia co do istoty sprawy,

- wykonanie orzeczenia, w tym w zakresie kosztów postępowania. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów popiera wprowadzenie instytucji pozwu zbiorowego, jako narzędzia umożliwiającego skuteczniejsze dochodzenie roszczeń w przypadku naruszenia prawa o niskiej jednostkowej wartości i sprawach wymagających skomplikowanego postępowania dowodowego.

Założono, że postępowanie dowodowe w postępowaniu grupowym będzie prowadzone na podstawie zasad ogólnych kodeksu postępowania cywilnego. Zachętą do składania pozwów będzie dla konsumentów z pewnością oszczędność finansowa, ponieważ koszty postępowania członkowie grupy będą ponosili proporcjonalnie. Obecnie każdy poszkodowany musi osobno wnieść pozew, uiścić opłatę sądową oraz ustanowić i opłacić pełnomocnika. Wejście w życie projektu będzie także korzystne dla wymiaru sprawiedliwości. Spowoduje oszczędność czasu, bowiem odciąży sądy od prowadzenia wielu podobnych spraw oraz pieniędzy, ponieważ wystarczy jedno postępowanie dowodowe. Ponadto ujednolicone zostaną rozstrzygnięcia w podobnych sprawach.

Zdaniem UOKiK należy jednak m.in. rozważyć przyznanie legitymacji do występowania w charakterze reprezentanta grupy innym, do których zadań statutowych należy ochrona praw słabszych uczestników rynku, a także organizacjom przedsiębiorców. Wątpliwości Urzędu budzi również wymóg zastępstwa powoda przez adwokata lub radcę prawnego - zwłaszcza w sytuacji, gdy reprezentantem grupy będzie rzecznik konsumentów, będący profesjonalnym podmiotem powołanym do podejmowania działań w zakresie ochrony praw słabszych uczestników rynku.