Propozycje układowe w restrukturyzacji. Co może zaproponować dłużnik?
Restrukturyzacja wynikająca z przepisów ustawy prawo restrukturyzacyjne opiera się na wypracowaniu swoistego kompromisu pomiędzy zadłużonym przedsiębiorcą a jego wierzycielami w celu uniknięcia ogłoszenia upadłości dłużnika. W przeważającej większości przypadków wierzyciele przed podjęciem decyzji o podaniu ręki dłużnikowi zainteresowani są poznaniem konkretnych propozycji ze strony dłużnika co do możliwości i sposobu zapłaty długów. Do tego służą propozycje układowe, za pomocą których dłużnik informuje wierzycieli o planowanym trybie restrukturyzacji zobowiązań.
Jeszcze przed formalnym rozpoczęciem restrukturyzacji dłużnik powinien rozważyć, w ramach którego z postępowań będzie próbował uzyskać porozumienie z wierzycielami. Decyzja o wyborze postępowania sprowadza się do weryfikacji spełnienia przesłanek postępowania o zatwierdzenie układu, przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego. Przede wszystkim sprawdza się więc liczbę wierzytelności spornych i ich udział w wierzytelnościach uprawniających do głosowania nad układem. Gdy wartość wierzytelności spornych nie przekracza 15 proc., wówczas istnieje możliwość skorzystania z postępowania o zatwierdzenie układu lub przyspieszonego postępowania układowego, które w założeniu zmierzają do jak najszybszego przeprowadzenia restrukturyzacji.
Po zweryfikowaniu przez zadłużonego przedsiębiorcę, które z postępowań restrukturyzacyjnych będzie najkorzystniejsze, nadchodzi czas na wypracowanie propozycji układowych. Zgodnie z art. 155 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego propozycje układowe określają sposób restrukturyzacji zobowiązań. Stanowią one wstęp do rozmów z wierzycielami na temat sposobu oddłużenia. Z perspektywy dalszych czynności podejmowanych w toku restrukturyzacji określenie propozycji układowych jest bardzo istotne, zakreśla bowiem ramy negocjowanego kompromisu z wierzycielami.
Propozycje układowe zasadniczo formułowane są przez zadłużonego przedsiębiorcę. Z punktu widzenia dłużnika jest to rozwiązanie korzystne i pożądane - eliminuje sytuacje, w których to wierzyciel miałby narzucać dłużnikowi sposób restrukturyzacji jego zobowiązań. W myśl art. 155 ust. 3 prawa restrukturyzacyjnego "propozycje układowe może również złożyć rada wierzycieli, nadzorca sądowy albo zarządca, albo wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie więcej niż 30 proc. sumy wierzytelności, z wyłączeniem określonych grup wierzycieli".
Dłużnik powinien pamiętać, że w perspektywie całego postępowania restrukturyzacyjnego przygotowanie propozycji układowych jest bardzo ważną czynnością. Co prawda propozycje sformułowane na etapie wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego nie muszą być ostateczne (w trakcie postępowania mogą być korygowane odpowiednio przez nadzorcę układu, nadzorcę sądowego lub zarządcę), jednak w interesie dłużnika leży przygotowanie takich propozycji układowych, które spotkają się z aprobatą przynajmniej tej części wierzycieli, których głosy niezbędne są do podjęcia ważnej uchwały w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Art. 156 prawa restrukturyzacyjnego zawiera katalog przykładowych propozycji układowych, przy czym warto pamiętać, że jest to katalog otwarty. Treść tego przepisu może być zatem odczytywana jako wskazówka przy tworzeniu własnych propozycji układowych. W art. 156 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego wskazano, iż propozycje układowe mogą obejmować w szczególności odroczenie terminu wykonania, rozłożenie spłaty na raty, zmniejszenie wysokości, konwersję wierzytelności na udziały lub akcje, zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność. Innymi przykładami propozycji układowych mogą być określenie części zysku przedsiębiorstwa do spłaty układu (art. 157 prawa restrukturyzacyjnego) lub zaspokojenie wierzycieli poprzez likwidację majątku dłużnika (art. 159 prawa restrukturyzacyjnego).
W trakcie rozmów dłużnika z wierzycielami nad złożonymi propozycjami układowymi obydwu stronom powinna przyświecać myśl, iż umożliwienie dłużnikowi restrukturyzacji zobowiązań może okazać się korzystne także z punktu widzenia wierzyciela. Wierzyciele często tego nie dostrzegają i z góry zakładają, że nie ma sensu iść dłużnikowi na ustępstwa. Odpowiednie przygotowanie propozycji układowych z pewnością przybliży dłużnika i wierzyciela do wypracowania kompromisu. Z perspektywy wierzyciela korzystne może być chociażby wyrażenie zgody na umorzenie części swojej wierzytelności, jeżeli jednocześnie uzyska on gwarancję terminowej zapłaty reszty wierzytelności.
Wskazana korzyść stwarza szansę odzyskania części należności, a uniemożliwienie dłużnikowi przeprowadzenia restrukturyzacji może spowodować ogłoszenie upadłości dłużnika i brak zaspokojenia wierzycieli. Wierzyciele powinni pamiętać, że brak ich inicjatywy i woli umożliwienia dłużnikowi restrukturyzacji może doprowadzić do ogłoszenia jego upadłości.
Inaczej niż w przypadku zaspokojenia z funduszy masy upadłości, w restrukturyzacji wprowadzono zasadę, że jej warunki "są jednakowe dla wszystkich wierzycieli, a jeżeli głosowanie nad układem przeprowadza się w grupach wierzycieli, jednakowe dla wierzycieli zaliczonych do tej samej grupy, chyba że wierzyciel wyraźnie zgodzi się na warunki mniej korzystne" (art. 162 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego). Przeprowadzenie głosowania nad układem w grupach ma odzwierciedlać różnicę interesów poszczególnych wierzycieli.
Zgodnie z art. 161 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego wyróżniono następujące grupy wierzycieli:
"1) wierzyciele, którym przysługują wierzytelności ze stosunku pracy i którzy wyrazili zgodę na objęcie ich układem;
2) rolnicy, którym przysługują wierzytelności z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;
3) wierzyciele, których wierzytelności są zabezpieczone na składnikach majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa, i którzy wyrazili zgodę na objęcie ich układem;
4) wierzyciele będący wspólnikami lub akcjonariuszami dłużnika będącego spółką kapitałową, posiadający udziały lub akcje spółki zapewniające co najmniej 5 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, chociażby przysługiwały im wierzytelności wymienione w pkt 1-3."
Podział wierzycieli na grupy ma takie znaczenie, że głosowanie nad układem odbywa się w ramach poszczególnych grup. Wyjątkiem jest uprzywilejowanie niektórych wierzycieli, np. przyznanie pracownikom wynagrodzenia w wysokości obejmującej co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (art. 163 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego), czy dopuszczalność przyznania korzystniejszych warunków restrukturyzacji zobowiązań dłużnika wobec wierzyciela, który po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego udzielił lub ma udzielić finansowania w postaci kredytu, obligacji, gwarancji bankowych lub innego instrumentu finansowego, niezbędnego do wykonania układu (art. 162 ust. 2 prawa restrukturyzacyjnego).
Treść propozycji układowych może stanowić istotny argument przy wypracowywaniu porozumienia z wierzycielami w procesie oddłużania. Sama restrukturyzacja może zaś okazać się korzystna zarówno z punktu widzenia dłużnika, jak i wierzyciela. Niemniej jednak trzeba pamiętać, że nie jest ona procesem, który sam się zadzieje, tylko wymaga aktywnego zaangażowania dłużnika. Zadłużone przedsiębiorstwo można porównać do organizmu potrzebującego transfuzji krwi. Zabiegiem wtłaczającym "nową krew" może być złożenie propozycji układowych. Tak jak w przypadku zabiegów medycznych, propozycje układowe powinny zostać obmyślone z najwyższą starannością.
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców
