Przedawnienie zobowiązania podatkowego

Instytucja przedawnienia uregulowane jest w rozdziale 8. działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - ordynacja podatkowa. W przypadku podatków powstających po doręczeniu decyzji, występują dwa terminy przedawnienia: termin do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie (wskazany w art. 68 o.p.) oraz termin jego przedawnienia, po powstaniu tego zobowiązania (określony w art. 70 o.p.).

Zobowiązanie podatkowe nie powstaje przede wszystkim na skutek upływu czasu do wydania decyzji. Przedawnienie prawa do wydania decyzji następuje w odniesieniu do tych zobowiązań podatkowych, które nie powstają z mocy prawa, a do których powstania niezbędne jest doręczenie podatnikowi decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania. Aby zobowiązanie mogło powstać, decyzja ustalająca wysokość zobowiązania powinna być doręczona podatnikowi w ciągu trzech lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. . "Trzyletni termin przedawnienia prawa do skutecznego doręczenia decyzji ustalającej dodatkowe zobowiązanie podatkowe zaczyna biec od końca roku kalendarzowego, w którym podatnik bądź to złożył deklarację obarczoną wadami, bądź w ogóle nie złożył deklaracji i nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego" (wyrok NSA z 15.09.2005 r. I FSK 1113/05)..

Drugim przypadkiem przedawnienia będzie przedawnienie zobowiązania podatkowego, w sytuacji gdy zobowiązanie to wygasa z mocy prawa i organ podatkowy nie może skutecznie domagać się od podatnika jego zapłaty. Zobowiązanie podatkowe bowiem przestaje istnieć. Sytuacją taką będzie upływ terminu przewidzianego w art. 70 § 1 o.p. (pięć lat - licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku), po wydaniu decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego przez organ pierwszej instancji. Upływ wskazanego terminu powoduje wygaśnięcie zobowiązania i konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji oraz umorzenia postępowania podatkowego. Jednak nie dotyczy to sytuacji, w której zobowiązanie podatkowe wygasło wcześniej na skutek zapłaty podatku.

Termin przedawnienia prawa do ustalenia zobowiązania podatkowego wynosi trzy lata - licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Terminem początkowym tego okresu jest zawsze 1. stycznia roku następującego po tym, w którym powstał obowiązek podatkowy. Termin ten dotyczy przede wszystkim terminu do wydania przez organ podatkowy decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe.

Od powyższej zasady ustawodawca wprowadził wyjątki, w których przedłużył wspomniany termin do pięciu lat. To przypadki, w których:

- podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,
- podatnik nie ujawnił w złożonej deklaracji wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,
- wydano decyzję ustalającą dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług. Obowiązek podatkowy w zakresie zobowiązania dodatkowego powstaje w czasie, gdy powstaje obowiązek w podatku od towarów i usług,
- wydano decyzję ustalającą zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu, który nie znajduje pokrycia w ujawnionych źródłach przychodu lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych.

W ostatnim przypadku, termin pięcioletni nie liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, ale od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja.

Ewa Dudała