Przekręty na kredycie kupieckim

Firmy zajmujące się ubezpieczaniem kredytu kupieckiego zaczynają bić na alarm. Boom gospodarczy ma też swoją czarną stronę. Rośnie bowiem liczba oszustw i wyłudzeń. Najszybciej przyrasta tego rodzaju przestępstw w branży budowlanej i stalowej, ale jest ich najwięcej w branży spożywczej.

Ceny wyrobów hutniczych czy materiałów budowlanych rosły w ciągu roku w dwucyfrowym tempie, co zachęca nierzetelne firmy do omijania prawa.
- Pojawiło się wiele pomysłów na nieuczciwy biznes, polegających na tym, że przejęte okazjonalnie firmy stają się narzędziem wyłudzeń - mówi Maciej Drowanowski, dyrektor zarządzający Coface Poland.

Według oceny Coface Poland ponad 80 proc. wszystkich transakcji handlowych zawieranych między przedsiębiorstwami jest obecnie dokonywanych w kredycie kupieckim, czyli z odroczonym terminem płatności, ale ledwie 20 proc. z nich jest ubezpieczanych.

Metoda na przejęcie

Oto mechanizm najczęściej spotykanych oszustw, który powinien być przestrogą dla przedsiębiorców. Dochodzi do przejęcia dobrze prosperującej małej firmy, która ma rzetelną historię współpracy z kontrahentami i łatwo dostaje towar na kredyt kupiecki. Nowy właściciel tej spółki, kamuflując rzeczywiste intencje, przez jakiś czas prowadzi przejętą firmę, realizując zgodnie z wcześniejszymi zwyczajami kolejne transakcje, a w końcu dokonuje dużego zamówienia i znika bez płacenia.

Według tego schematu działała jedna ze śląskich firm. Wyłudzała ona wyroby hutnicze od firm w Katowicach, Radomiu, Dąbrowie Górniczej i Krakowie. Każdy z jej oszukanych kontrahentów stracił na tych transakcjach kilkaset tysięcy złotych. Teraz wyegzekwowanie należności jest bardzo trudne. W tym przypadku nowy właściciel był tylko tzw. słupem, czyli podstawioną osobą bez majątku, a organizator oszustwa występował jedynie jako pełnomocnik spółki.

Co wpływa na cenę polisy kredytu kupieckiego

• zakres ochrony ubezpieczeniowej (np. udziały własne)
• wysokość obrotu deklarowanego do ubezpieczenia
• wysokość pojedynczych limitów kredytowych
• okres kredytu kupieckiego
• kraj i branża dłużnika
• wyniki dotychczasowej współpracy z ubezpieczającym
• standing finansowy kontrahentów

Oszuści w branży spożywczej

Opinie o nasilaniu się wyłudzeń potwierdzają inne firmy zajmujące się ubezpieczaniem kredytu kupieckiego. Ma to swoje uzasadnienie w długoterminowym wzroście obrotów oraz sezonowości w branżach najbardziej narażonych na wyłudzenia.
- W ostatnim czasie obserwujemy zwiększoną liczbę prób wyłudzeń towarów. Z naszych doświadczeń wynika, iż branżą najbardziej narażoną na wyłudzenia jest branża spożywcza - twierdzi Maciej Wawrzkowicz, analityk kredytowy Atradius Credit Insurance.

Wyłudzenia w tej branży stanowią ok. 80 proc. wszystkich obserwowanych wyłudzeń. Pozostałe 20 proc. wyłudzeń dotyczy głównie branż stalowej oraz budowlanej.
Skala obrotów na rynku spożywczym to kilkadziesiąt miliardów złotych. Zdaniem Macieja Wawrzkowicza towarami najczęściej narażonymi na wyłudzenia są owoce i warzywa. Duża konkurencyjność zwiększa skłonność dostawców do sprzedawania towarów z większym ryzykiem, czyli na kredyt kupiecki, bez weryfikacji odbiorcy. Wreszcie płynność towaru w branży owoców i warzyw jest duża, dlatego łatwo znaleźć odbiorcę na towary wcześniej wyłudzone.

Podobnie jest z materiałami budowlanymi i stalą. Rosnące inwestycje w infrastrukturę, boom na rynku nieruchomości spowodowały gwałtowny wzrost zapotrzebowania na wyroby z tych branż. Dodatkowo stal kusi oszustów, bo nie jest oznaczona i trudno ustalić jej pochodzenie. W przypadku stali także nawet najmniejsza kradzież jest bolesna.
- Jakiś miesiąc temu skradziono nam ciężarówkę stali na sfałszowane dokumenty spedytora. U nas to się jednak rzadko zdarza, bo sprzedajemy swoim udziałowcom, których dobrze znamy. Standardowa wysyłka samochodowa to 24 tony stali, a jej wartość to teraz od 65 tys. zł w górę - mówi Wioletta Maraj, szefowa sprzedaży Grupy Polska Stal, jednego z największych krajowych dystrybutorów stali i zarazem grupy zakupowej.

Szersza perspektywa - rynek

Z badań przeprowadzonych przez grupę Euler Hermes wynika, że problem nieterminowych płatności jest zjawiskiem częstym i dotyczy 70 proc. badanych firm. Według przeprowadzonego sondażu nie ma firm, które co najmniej raz nie spotkały się z podobną sytuacją, a zaledwie 7 proc. spotyka się z nią bardzo rzadko. W przypadku co trzeciej firmy zaległe należności stanowią mniej niż 20 proc. wystawionych faktur. Obecnie już 18 proc. firm wykazuje, że ponad połowę ich portfela stanowią należności opóźnione, natomiast 43 proc. twierdzi, że zjawisko to dotyczy od 20 proc. do 50 proc. ich należności.

Ze strony prawa

Wyłudzenie kredytu kupieckiego to nic innego niż oszustwo, którego dopuszcza się jeden przedsiębiorca wobec drugiego. Kodeks karny mówi, że kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem i czyni to, wprowadzając tę osobę w błąd, albo wyzyskuje jej błąd lub niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do ośmiu lat (art. 286 par. 1).

Oszustwo może być popełnione wyłącznie z winy umyślnej. Dlatego sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz również powinien wiedzieć, że posługuje się przestępczym sposobem działania. Gdyby choć z jednego z tych elementów nie zdawać sobie sprawy, albo gdyby tylko godzić się na możliwość popełnienia takiego przestępstwa, to o oszustwie w ogóle nie ma mowy. Stąd biorą się trudności dowodowe i rzadko tego rodzaju sprawy trafiają przed sądy karne.

Ubezpieczają się rzadko

Przedsiębiorcy sięgają po polisy kredytu kupieckiego zwykle wtedy, gdy przekonają się na własnej skórze, ile trzeba się natrudzić, żeby odpracować niezapłacone faktury. Niestety, wtedy pojawia się problem z ubezpieczeniem dłużników, którzy już zalegali z płatnościami.Czujność przedsiębiorców osłabia także co roku poprawiająca się terminowość regulowania płatności za faktury. Według danych firmy Euler Hermes w większości branż terminowość w ubiegłym roku polepszyła się o kilka dni.

Nadal jednak polscy przedsiębiorcy płacą za faktury średnio dopiero po 49 dniach.Kupując ubezpieczenie kredytu kupieckiego, przedsiębiorca musi zwykle podać większych kontrahentów, którym będzie sprzedawał towar z odroczonym terminem płatności. Ubezpieczyciele domagają się też informacji, czy w poprzednich latach były jakieś problemy z płatnościami. Firmy potrzebują tych danych do oceny ryzyka. Oczywiste przy tym jest, że niezrealizowane w poprzednim roku płatności nie są objęte ubezpieczeniem.

Opinia
Maciej Wawrzkowicz,
analityk kredytowy Atradius Credit Insurance

Jest kilka sygnałów, które mogą sugerować oszustwo i po ich zdiagnozowaniu należy co najmniej przeprowadzić dalszą weryfikację odbiorcy. Jednym z podstawowych mechanizmów wyłudzenia jest zakup firmy z dobrą historią kredytową. Osoby, które zamierzają oszukać swoich odbiorców, to bardzo rzadko te same osoby, które uczciwie prowadziły swój biznes przez wiele lat. Dlatego zmiany udziałowców lub nowo założone firmy to firmy, którym należy się bacznie przyglądać. Inne sygnały, na które dostawcy powinni zwracać szczególna uwagę, to: dostawa na inny adres niż adres firmy, lub jej oddział czy nacisk na przyznanie kredytu kupieckiego.

Lampka alarmowa powinna się włączyć także, gdy brak negocjacji odnośnie do ceny (odbiorca nie jest zainteresowany tym czynnikiem, dlatego że nie planuje zapłaty za towar, zależy mu jedynie na otrzymaniu kredytu) lub informacje o tym, iż odbiorca stara się o wiele limitów kredytowych u konkurencji.

Ireneusz Chojnacki