Rozliczanie strat ponoszonych w prowadzeniu działalności gospodarczej

Od lutego 2014 r. użytkowałem w działalności gospodarczej dwie maszyny do robót budowlanych, które, jako stanowiące środki trwałe, amortyzowałem. W kwietniu br. jedna z nich została skradziona. Czy niezamortyzowaną część jej wartości początkowej mogę zaliczyć do kosztów podatkowych?

Możliwość obciążenia kosztów działalności gospodarczej Czytelnika stratą z tytułu utraty maszyny budowlanej uzależnione jest od okoliczności, w jakich doszło do jej kradzieży.

Zasadniczo wydatki na nabycie składników majątku kwalifikowanych jako środki trwałe podlegają zaliczeniu do kosztów podatkowych w czasie poprzez dokonywane od ich wartości początkowej odpisy amortyzacyjne. Gdy dochodzi do kradzieży środka trwałego, tak jak ma to miejsce w omawianym przypadku, przedsiębiorca ponosi ekonomiczną stratę. Strata ta podlega rozliczeniu w kosztach podatkowych z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o pdof. Przepis ten stanowi, że strata w środku trwałym podlega zaliczeniu do firmowych kosztów podatkowych jedynie w tej części, w jakiej nie został on zamortyzowany - pozostała jej część została już bowiem rozliczona w kosztach poprzez odpisy amortyzacyjne.

Czytelnik nie wskazał, w jakich okolicznościach nastąpiła kradzież, tymczasem mają one zasadnicze znaczenie dla możliwości zastosowania przywołanych wcześniej przepisów. Przedsiębiorca nie może bowiem obciążyć kosztów uzyskania przychodów stratą będącą następstwem braku staranności bądź nieracjonalnego działania. Dlatego zaliczeniu w ciężar kosztów uzyskania przychodów nie podlegają straty powstałe w wyniku m.in. kradzieży, jeżeli podatnik nie dołożył należytej staranności w celu jej uniknięcia, czyli np. pozostawił niezabezpieczoną maszynę na placu budowy. Z tego względu jedynie wówczas, gdy Czytelnik jest w stanie udowodnić, że kradzież nie nastąpiła w wyniku jego zaniedbań, może powstałą z tego tytułu stratę zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Końcowo należy wskazać, że Czytelnik powinien wykreślić skradziony składnik z ewidencji środków trwałych z dniem dokonania kradzieży.

Firmowy ciągnik siodłowy (środek trwały nie w pełni zamortyzowany) uczestniczył w wypadku na autostradzie w Niemczech. Jego uszkodzenia są na tyle duże, że pojazd nadaje się do kasacji. Jak powinienem rozliczyć tę stratę w kosztach działalności?

W sytuacji zaprezentowanej w pytaniu będziemy mieli do czynienia z likwidacją środka trwałego. W związku z tym, że nie jest on w pełni zamortyzowany, podatnik poniesie stratę w wysokości niezamortyzowanej jego wartości początkowej, która generalnie stanowi koszt podatkowy na opisanych w odpowiedzi na pierwsze pytanie zasadach wynikających z art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o pdof.

Ponieważ jednak likwidacji uległ samochód, to dodatkowo, aby stanowiła ona koszt uzyskania przychodów, powinien być spełniony warunek wynikający z art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy o pdof. Z przepisu tego wynika, że nie stanowią kosztów podatkowych straty powstałe m.in. w wyniku likwidacji samochodów, które nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym. Tym samym brak takiego ubezpieczenia wyklucza możliwość obciążenia kosztów niezamortyzowaną wartością początkową zlikwidowanego auta.

Dwóch moich kontrahentów od dłuższego czasu zalega z płatnościami. Ponieważ nie reagują oni na wezwania do zapłaty, kilka największych nieprzedawnionych wierzytelności zamierzam sprzedać (zaznaczam, że ich wartość zaliczyłem do przychodów należnych). Czy jeżeli sprzedaż ta przyniesie mi stratę, to jej wartość będzie dla mnie kosztem uzyskania przychodów?

TAK. Zasadniczo straty z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności nie stanowią kosztów podatkowych. Wyjątkiem od tej reguły są straty ze sprzedaży wierzytelności, które zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny (art. 23 ust. 1 pkt 34 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o pdop).

Stąd w przypadku Czytelnika straty na sprzedaży wierzytelności będą podlegały zaliczeniu w ciężar kosztów. Zaliczenie ich do kosztów nastąpi przy uwzględnieniu wartości wierzytelności wraz z należnym podatkiem VAT.

Niedługo skończy się termin przydatności pewnej partii towarów, które nabyliśmy ponad dwa lata temu. Ponieważ są to środki chemiczne, będziemy musieli je zutylizować według obowiązujących w tym zakresie procedur. Czy wartość strat w towarach poniesionych z tego tytułu będzie dla nas kosztem podatkowym?

Ustawodawca nie wyłączył enumeratywnie z kategorii kosztów podatkowych strat powstałych w towarach handlowych w wyniku upływu terminu przydatności. Nie jest to jednak równoznaczne ze stwierdzeniem, że wszystkie straty w towarach podlegają zaliczeniu do kosztów podatkowych. Możliwość obniżenia o nie podstawy opodatkowania uzależniona jest bowiem od wskazania ich związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i właściwego udokumentowania, jak również wykazania, że poniesiona strata nie była wynikiem nieracjonalnego działania podatnika. Jak już bowiem zaznaczono w odpowiedziach na poprzednie pytania, kosztem podatkowym mogą być wyłącznie te straty, których powstaniu nie można przypisać winy podatnika.

Wobec tego, jeżeli działania Czytelnika nie przyczyniły się do powstania strat, co oznacza m.in., że towary nie uległy przeterminowaniu w wyniku np. utrzymywania zbyt wysokiego zapasu czy nabywania towarów z kończącym się terminem ważności, to ich wartością może on obciążyć firmowe koszty uzyskania przychodów.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.)

autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 42 (1187) z dnia 2015-05-25

GOFIN podpowiada