Skutki zapłaty składek ZUS po terminie

Podstawową sankcją (o charakterze obligatoryjnym) nakładaną na płatników niewywiązujących się z terminowego regulowania należnych zobowiązań do ZUS, są odsetki za zwłokę. Płatnik opłaca je sam, bez uprzedniego wezwania przez ZUS. Nalicza je w wysokości i na zasadach określonych w Ordynacji podatkowej. Naliczanie odsetek za zwłokę rozpoczyna się od dnia następującego po dniu upływu obowiązującego terminu płatności, w którym płatnik miał obowiązek dokonać wpłaty składek na rachunek bankowy ZUS, zaś kończy - w dniu wpłacenia zaległości.

Jeśli płatnik wpłaci składki po obowiązującym go terminie płatności i nie doliczy do nich odsetek za zwłokę, wówczas dokonaną wpłatę ZUS rozliczy proporcjonalnie na poczet należności głównej oraz należnych z tego tytułu odsetek za zwłokę. Od pozostałej do opłacenia części składek nadal należne będą odsetki za zwłokę, liczone na ogólnych zasadach. Szerzej na temat odsetek od nieterminowo opłacanych składek ubezpieczeniowych do ZUS pisaliśmy w GP nr 5 z br., na str. 8.

Zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek ubezpieczeniowych jest wydawane przez ZUS na żądanie ubiegającego się o nie płatnika. Dokument ten potwierdza, że na dany dzień płatnik nie posiada jakichkolwiek zaległości w opłacaniu składek ubezpieczeniowych (nie tylko za siebie, ale również za osoby zatrudnione w firmie, np. pracowników czy zleceniobiorców). Z reguły jest ono potrzebne płatnikowi, który uczestniczy w przetargu lub ubiega się w banku o udzielenie kredytu.

Takiego zaświadczenia nie otrzyma płatnik, który nie uregulował należnych składek w terminie.

W przypadku gdy o nieopłaconych przez płatnika składkach do ZUS, a w szczególności składce na ubezpieczenie zdrowotne dowie się np. pracownik czy zleceniobiorca, najczęściej ma wtedy obawy, że nie będzie miał prawa do świadczeń zdrowotnych. Nie powinien jednak się o to martwić, ponieważ każda osoba, czy to zatrudniona na podstawie umowy o pracę, czy wykonująca umowę zlecenia, jest objęta tym ubezpieczeniem obligatoryjnie. Bez żadnych więc ograniczeń (oczywiście w czasie trwania ubezpieczenia oraz jeszcze przez 30 dni po jego ustaniu) może korzystać z przysługujących świadczeń zdrowotnych gwarantowanych przez NFZ.

Warto natomiast zaznaczyć, że płatnik, który nie odprowadza w terminie składek zarówno na ubezpieczenie zdrowotne, jak i ubezpieczenia społeczne, naraża się na karę grzywny (art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy systemowej oraz art. 193 pkt 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej...).

Jeśli płatnikiem jest osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność, to zapłata przez niego składek na ubezpieczenia społeczne po terminie, oprócz odsetek za zwłokę, może skutkować wyłączeniem go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Tak będzie oczywiście wtedy, gdy przedsiębiorca przystąpił do tego ubezpieczenia. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegające z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym mogą bowiem być objęte ubezpieczeniem chorobowym tylko dobrowolnie, na swój wniosek.

Sytuacje, w których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, zostały wyszczególnione w art. 14 ust. 2 ustawy systemowej. Wśród nich wymienia się nieopłacenie w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Wówczas ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca, za który płatnik spóźnił się z zapłatą składki. Jeśli natomiast za część miesiąca płatnik-przedsiębiorca pobrał zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje.

W takiej sytuacji ZUS automatycznie wyłącza przedsiębiorcę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. ZUS może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, ale następuje to jednak tylko w uzasadnionych przypadkach i wyłącznie na wniosek przedsiębiorcy.

Zapłata składek ubezpieczeniowych po terminie nie spowoduje natomiast wyłączenia z tego ubezpieczenia zatrudnionych przez przedsiębiorcę zleceniobiorców. Wprawdzie również dla tych osób ubezpieczenie chorobowe ma dobrowolny charakter, to jednak wobec nich nie stosuje się przywołanego wcześniej art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej.

Płatnik mając chwilowe braki odpowiednich środków finansowych na terminową zapłatę składek do ZUS i wiedząc, że będzie tymi środkami dysponował za niedługi czas, warto, aby zabezpieczył się przed negatywnymi konsekwencjami nieterminowej zapłaty składek ubezpieczeniowych i skorzystał z możliwości odroczenia terminu ich płatności. Uniknie w ten sposób dodatkowych zobowiązań finansowych w postaci odsetek za zwłokę, a w razie gdy zaległości zostały już skierowane na drogę egzekucji - także kosztów egzekucyjnych. W stosunku do należności, których termin zapłaty został odroczony, nie nalicza się bowiem odsetek za zwłokę. Wprawdzie w zamian ZUS pobiera opłatę prolongacyjną, to jednak jest ona niższa niż wysokość odsetek. Plusem jest też, że płatnik, któremu odroczono termin zapłaty należności, może otrzymać z ZUS zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek.

Warto dodać, że od 1 grudnia 2015 r. płatnik ma możliwość spłacić w odroczonym terminie całą należność składkową, czyli również w części finansowanej np. przez pracowników czy zleceniobiorców.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.)

Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej... (Dz. U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.)

autor: Dorota Wyderska