Ustanowienie obrońcy z urzędu

Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego było rozstrzygnięcie w sprawie zgodności art. 22 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z art. 2 oraz art. 42 ust. 2 Konstytucji.

Komenda powiatowa policji złożyła wniosek o ukaranie Łukasza M., za to, że będąc w stanie wskazującym na spożycie alkoholu zakłócił spokój lokatorom domu wielorodzinnego. Obwiniony Łukasz M. wniósł o ustanowienie obrońcy z urzędu motywując to brakiem majątku, stałej pracy oraz utrzymywania się z prac dorywczych. Dodatkowo uzasadnił to faktem, iż jego matka i siostra też nie pracują i korzystają z zasiłku. Zgodnie z zakwestionowanym przepisem wyznaczenie dla obwinionego, który nie ma obrońcy z wyboru, obrońcy z urzędu zależy od spełnienia dwóch przesłanek: wykazania przez obwinionego, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez poważnego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny oraz - wymagać tego musi "dobro wymiaru sprawiedliwości". Pytający sąd ocenia, że pierwszy warunek został spełniony. Natomiast analizując sformułowanie "dobro wymiaru sprawiedliwości" nabrał wątpliwości, co do zgodności w tym zakresie przepisu z konstytucją. Prawo do obrony jest dla osoby obwinionej jednym z głównych i podstawowych uprawnień gwarantujących rzetelne i sprawiedliwe rozstrzygnięcie sprawy, a jego naruszenie przez nieustanowienie obrońcy z urzędu może stanowić podstawę uchylenia wyroku sądu. W opinii pytającego sądu uzależnienie ustanowienie dla obwinionego obrońcy z urzędu od "dobra wymiaru sprawiedliwości" jest niezgodne z konstytucją.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 22 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia jest zgodny z art. 2 i art. 42 ust. 2 Konstytucji. Oznacza to, że przepis określający ustanawianie adwokata z urzędu jest zgodny z konstytucją. Wyrok ten jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

W opinii Trybunału Konstytucyjnego pomimo bardziej restrykcyjnego uregulowania zasad dostępu do obrony z urzędu w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, zakwestionowany przepis nie może być uznany ani za nieproporcjonalny, ani też za przepis, który narusza równość dostępu do obrony z urzędu. Posłużenie się przez ustawodawcę przesłanką "dobra wymiaru sprawiedliwości" pozwala na dokonanie przez sąd orzekający oceny, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności wskazujące na potrzebę ustanowienia obrońcy z urzędu. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia reguluje zasady dostępu do obrony z urzędu zbieżnie z uregulowaniem zawartym w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zejście poniżej standardu określonego w Konwencji byłoby równoznaczne z niezgodnością takiej regulacji z Konstytucją. Uregulowanie zawarte w zaskarżonym przepisie w odniesieniu do postępowania w sprawach o wykroczenia realizuje natomiast minimalny standard gwarancji obrony z urzędu.