Z prawno - podatkowego punktu widzenia wszelkie przesunięcia majątkowe pomiędzy odrębnymi podmiotami, a więc także pomiędzy podmiotami powiązanymi kapitałowo lub współpracującymi na podstawie umowy franczyzowej, powinny posiadać określoną podstawę prawną i ekonomiczną. Stąd też korzystanie z rachunku bankowego innego podmiotu w celu rozliczania swoich transakcji z klientami lub kontrahentami także ma określone konsekwencje i nie może być uznane za prawnie i podatkowo "transparentne".
Sądy administracyjne w wydawanych orzeczeniach coraz częściej kwalifikują fakt korzystania przez przedsiębiorców z rachunków bankowych innych podmiotów jako podlegającą opodatkowaniu PCC umowę depozytu nieprawidłowego. Taką wykładnię przyjął m. in. NSA w wyroku z 10 czerwca 2011 r. o sygn. II FSK 1722/10 oraz WSA w Poznaniu w wyroku z 29 kwietnia 2010 r. o sygn. III SA/Po 108/10. Podkreślają one, że istotą depozytu nieprawidłowego, zgodnie z art. 845 kodeksu cywilnego, jest powierzenie innej osobie rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku (a więc również pieniędzy), przy czym osobie tej przysługuje prawo do rozporządzania oddanymi na przechowanie rzeczami (pieniędzmi). Osoba ta jest po zakończeniu umowy zobowiązana do zwrotu takiej samej (a nie tej samej) rzeczy oddającemu na przechowanie. W odniesieniu do pieniędzy oznacza to po prostu zwrot oddającemu na przechowanie tej samej kwoty po zakończeniu umowy depozytu nieprawidłowego. W orzecznictwie sądowym podkreśla się przy tym, że decydujący dla określenia charakteru każdej czynności prawnej jest faktyczny przebieg operacji gospodarczych, a nie nazwa nadana zawartej umowie przez strony.
Co bardzo istotne, część sądów administracyjnych i organów podatkowych przyjmuje, że już sama konstrukcja umowy rachunku bankowego, która zakłada że jego posiadacz ma prawo dowolnie dysponować środkami zgromadzonymi na swoim rachunku powoduje, że przechowywanie pieniędzy innego podmiotu na własnym rachunku bankowym wymusza zakwalifikowanie takiego przechowania jako depozytu nieprawidłowego. Takie stanowisko nie powinno zostać uznane za właściwe, ponieważ decydująca w kwestii zakwalifikowania określonej umowy jako depozytu nieprawidłowego lub prawidłowego (który nie jest opodatkowany PCC) powinna być wola stron wyrażona przez nie w zawartej umowie. Stąd, jeśli strony umówiły się, że przechowawca nie ma prawa dysponować przekazanymi na jego rachunek bankowy środkami pieniężnymi, wówczas należałoby uznać, że mamy do czynienia z depozytem prawidłowym, a więc niepowodującym konieczności zapłaty podatku PCC.
Warto dodatkowo zauważyć, że ze względu na to, że środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym są co do zasady oprocentowane, a już samo ich udostępnienie innemu podmiotowi na określony czas ma konkretną wartość rynkową, powstaje w tej sytuacji również ryzyko uznania przez organy podatkowe, że mamy w tym przypadku do czynienia z podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym nieodpłatnym świadczeniem na rzecz przechowawcy.
Z punktu widzenia podatku VAT zarówno depozyt prawidłowy, jak i nieprawidłowy stanowią usługi, przy czym ich opodatkowanie uzależnione jest od tego, czy konkretna umowa ma charakter odpłatny (wtedy co do zasady podlega opodatkowaniu), czy też nieodpłatny (niepodlegający opodatkowaniu). Organy podatkowe zazwyczaj nie traktują przy tym umowy depozytu nieprawidłowego jako podlegającej zwolnieniu usługi pośrednictwa finansowego i nakazują jej opodatkowanie na zasadach ogólnych. Należy zatem zalecić przedsiębiorcom dużą ostrożność w korzystaniu z rachunków bankowych innych podmiotów przy dokonywaniu rozliczeń z klientami i kontrahentami, ponieważ może to doprowadzić do sporu z organem podatkowym i dotkliwych konsekwencji finansowych.
Jarosław Włoch, radca prawny, Departament Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
