Utrata reputacji kosztuje UniCredit miliardy euro

Grupa UniCredit, która ma zadawalające wyniki operacyjne w większości prowadzonych zakresów działalności i na większości rynków działania, ponosi jednak stratę z tytułu obecnej i przewidywanej utraty wartości swojej marki. Zysk brutto z działalności operacyjnej, który z końcem 2010 r. wynosił 2,9 mld euro, pomimo kryzysu strefy euro utrzymywał się na koniec trzeciego kwartału 2011 r. na dokładnie tym samym poziomie 2,9 mld euro. Łączny wynik Grupy UniCredit zmienił się jednak w tym czasie diametralnie. Jeszcze na koniec 2010 roku grupa UniCredit notowała zysk netto przekraczający 1 mld euro. Na 30 września 2011 ponosiła już znaczącą stratę, która przekroczyła 9 mld euro.

Stratę spowodował przede wszystkim spadek wartości niematerialnych (goodwill) grupy UniCredit. Kryzys systemu bankowego krajów strefy euro w 2011 roku przełożył się w pierwszej kolejności właśnie na utratę zaufania, a w konsekwencji spadek wartości reputacji i znaku handlowego banków, które w nieodległej przeszłości doświadczyły poważnych problemów.

Aby zrozumieć znaczenie goodwill w bilansie UniCredit trzeba przypomnieć, ze bank ten rozwijał się w dużym stopniu poprzez udane w większości akwizycje i mariaże bankowe na innych rynkach, głównie na północ i wschód od macierzystych Włoch. UniCredit to przykład dynamicznego rozwoju banku, który poprzez liczne przejęcia i fuzje, osiągnął pozycję znaczącej międzynarodowej grupy bankowej. Grupa zatrudnia ponad 160 tys. pracowników na całym świecie. Posiada ponad 9 tysięcy oddziałów, z tego ponad 5 tysięcy poza rynkiem włoskim.

Na koniec trzeciego kwartału 2011 r. grupa UniCredit dokonała aktualizacji swoich wartości niematerialnych. Dokonała też analizy przyszłej wartości swojej marki, jako wynikowej spodziewanych przepływów finansowych i wyniku grupy UniCredit w latach 2012-2015. Aktualizacja ta została dokonana w okresie kulminacji kryzysu rynku bankowego w strefie euro i przed emisją kapitału potrzebnego dla poprawy wskaźników adekwatności kapitałowej.

W efekcie tego przeszacowania policzona na koniec września 2011 r. utrata wartości marki UniCredit wyniosła ponad 8,5 mld euro. To tyle, ile dodatkowego kapitału potrzebuje Grupa UniCredit aby osiągnąć w połowie 2012 r. wymagany przez Europejski Nadzór Bankowy (EBA) wskaźnik kapitałowy Tier 1 (kapitał podstawowy - akcyjny plus kapitał rezerwowy z zatrzymanych zysków) na poziomie 9 proc. A nie są to jedyne straty jakie w tym czasie notował UniCredit. Do strat trzeba dodać także utratę wartości udziałów w innych podmiotach, w tym włoskim Mediobanca.

W swoim raporcie UniCredit pokazuje różne elementy wartości niematerialnych: wartość marki (goodwill), znaku handlowego (trademark), wartość podstawowych depozytów (core deposits), relacji z klientami i wartość oprogramowania. W efekcie dokonanej aktualizacji w porównaniu z grudniem 2010 r. wartość marki UniCredit zmalała z 20,4 mld euro do 11,5 mld euro z końcem trzeciego kwartału 2011 r. Znak handlowy UniCredit stracił na wartości w tym czasie 0,9 mld euro. Marka UniCredit straciła łącznie w tym czasie 8611 mln euro. W aktualizacji tej uwzględnione zostały przepływy gotówkowe, a także projekcja wyniku finansowego grupy w latach 2012 - 2015.

Warto w tym miejscu zauważyć, że strata wartości niematerialnej "znak handlowy" to wynik prowadzonej polityki UniiCredit umocnienia marki handlowej "UniCredit" przy jednoczesnym zawieszeniu likwidacji niektórych lokalnych marek banków przejętych przez UniCredit. Wybrana strategia zachowania znaku handlowego Banco di Sicilia, Banco di Roma, HypoVereinsbank (Niemcy), Bank Austria (Austria) spowodowała w 2011 roku stratę w tej pozycji rachunku wyników Grupy UniCredit o wartość 0,9 mld euro.

Na straty te składa się nie tylko utrata wartości marki całego banku, ale również marek banków przejętych przez UniCredit i tych które pozostały przynajmniej po części przy swojej tradycyjnej nazwie. Warto tu zauważyć, że oprócz podmiotów zależnych, konsolidowanych w rachunku grupy, UniCredit posiada także szereg mniejszościowych inwestycji kapitałowych w innych podmiotach. Są to spółki (associates), w których UniCredit posiada co najmniej 20 proc. głosów i kontraktowe przedsięwzięcia (joint ventures), gdzie partnerzy sprawują wspólny nadzór.

Wartość ogółem inwestycji UniCredit w podmiotach mniejszościowych wynosiła na koniec 2010 roku 3,9 mld euro. Aktualizacja udziałów na koniec września 2011 roku przyniosła spadek wartości tego aktywu (inwestycje kapitałowe, udziały mniejszościowe) UniCredit o 300 mln euro. W rachunku wyników grupy, w efekcie kryzysu w strefie euro, pogorszenia sytuacji i warunków działania podmiotów z mniejszościowym udziałem kapitałowym - UniCredit zanotował stratę aż 480 mln euro. Strata ponad 400 mln euro (w stracie ogółem 480 mln euro z tytułu udziałów mniejszościowych) związana jest z inwestycją kapitałową UniCredit w Mediobanca Banca di Credito Finanziario.

W swoim skonsolidowanym raporcie grupa UniCredit wyróżnia takie centra generujące gotówkę, jak:

- F&SME Sieci (Włochy, Niemcy, Austria, Polska) - zakres działania: klient masowy, affluent, firmy SME,

- F&SME Fabryki - zakres działania: leasing, factoring, consumer finance,

- Corporate & Investment Banking,

- Private Banking,

- Asset Management,

- Central Eastern Europe - Ukraina, Kazachstan (nie obejmuje Polski),

- Centrala i inne podmioty.

Łączna wartość księgowa centrów generujących gotówkę w grupie UniCredit to 62,3 mld euro. Wartość ta obejmuje przepływy finansowe z aktywów i pasywów centrów, czyli odpowiada ich wartości. Udział F&SME Sieć Polska (Pekao SA) w wartości ogółem centrów to 2,2 proc. (1,4 mld EUR) - według danych na 30 września 2011.

Wartość goodwill przypisana F&SME Sieć Polska to 461 mln euro, co stanowi 4 proc. wartości ogółem tej pozycji w bilansie grupy UniCredit (11,5 mld euro).Jeśli porównać wartość księgową F&SME Sieć Polska z F&SME Austria i Niemcy to mamy podobne wartości udziałów w wartości ogółem wszystkich centrów Grupy UniCredit. Marka (goodwill) Pekao SA (F&SME) Sieć Polska jest jednak zdecydowanie mocniejsza od F&SME Sieć Austria (różnica o 179 mln euro) i F&SME Sieć Niemcy (różnica 444 mln euro).

Pokazuje to, że w przeciwieństwie do Bank Austria i HypoVereinsbank, zachowanie marki Pekao SA było bardzo dobrym posunięciem UniCredit, a marka Pekao stanowi odpowiednią wartość w ogółem wartości marki grupy UniCredit, zgodną z pozycją tego banku na rynku w Polsce. Goodwill Pekao SA ( F&SME Sieć) to jednocześnie wartość większa o 43 mln euro od wartości marki całego centrum generowania gotówki "private banking" w grupie UniCredit.

Bez gwarancji kapitału nie będzie

W ostatnich tygodniach grupa UniCredit zdecydowała się na emisję nowych akcji z wyjściową wartością ponad 7,5 mld euro. Celem jest pozyskanie dodatkowego kapitału potrzebnego dla osiągnięcia wskaźnika Tier 1 kapitału podstawowego. Dla osiągnięcia tego celu bank musi pozyskać do 8 mld euro. Jest to emisja z prawem poboru dla dotychczasowych właścicieli. Każdy z posiadaczy akcji UniCredit ma prawo do dwóch akcji.

Emisja akcji UniCredit jest gwarantowana przez 26 banków z Bank of America i Mediobanca na czele. Termin zapisów do 27 stycznia br. Sprzedaż akcji odbywa się z dyskontem za akcje w wysokości 1,943 euro. Efekt dotychczasowy tej formy sprzedaży kapitału - prawa poboru do dotychczasowych posiadaczy akcji - jest niezadawalający. Jest pewne, że następne emisje, innych banków w strefie euro, będą bez praw poboru.

W przypadku banków włoskich, główni inwestorzy tj. fundacje bankowe nie mają gotówki. O ile w przypadku UniCredit emisja jest gwarantowana i kapitał znajdzie się w portfelu banków gwarantów emisji, o tyle inne włoskie banki potrzebujące poprawić stopień kapitalizacji - przypomnijmy, że wymóg EBA to osiągnięcie wskaźnika 9 proc. wskaźnika kapitałowego Tier 1 - będą miały duży problem ze znalezieniem nabywców (gwarantów emisji nowego kapitału). Dotyczy to głównie Monte dei Paschi di Siena, Unione di Banche Italiane Scpa i Banco Popolare SC.

Spodziewać się należy, że banki te wystąpiły do nadzoru włoskiego w terminie wyznaczonym przez EBA, tj. 20 stycznia z wnioskiem o wydłużenie terminu (obowiązuje data 30 czerwca 2012 r.) osiągnięcia poprawy kapitalizacji.

Informacje dodatkowe dotyczące grupy UniCredit:

- 57,6 mld euro - Fundusze własne grupy UniCredit, jakie zostały przyjęte do wyliczenia wskaźników adekwatności kapitałowej na dzień 30 września 2011 r.

- 450 mld euro wyniosła na koniec września 2011 roku ważona ryzykiem wartość ogółem aktywów grupy Unicredit,

- Podana w tabeli wartość Tier 1 kapitał, 8,74 proc. policzona jest do ważonych ryzykiem aktywów ogółem wraz z gotówką.

- Zgodnie z rekomendacją European Banking Authority potrzeby dodatkowego kapitału dla osiągnięcia wymaganego wskaźnika Tier 1 kapitału na poziomie 9 proc., to w przypadku grupy UniCredit 8 mld euro.

- Raport grupy UniCredit, na którym opieram analizę sporządzony został zgodnie ze standardami IAS, w tym IAS 34, par. 10. Oznacza to, że raport okresowy na 30 września 2011 jest o tym samym stopniu szczegółowości co raport na koniec 2010 r. UniCredit jest w grupie nielicznych banków, które sporządzają raporty okresowe w układzie jak raporty roczne.

- Skonsolidowane dane na 30 września 2011 roku grupy UniCredit obejmują 765 subsidiaries (udział własności powyżej 50 proc.), tj. o 30 więcej niż było konsolidowanych na koniec 2010 roku.

Zbigniew Zarazik

Autor jest specjalistą w zakresie bankowości, finansów, makroekonomii. Pracował w Banku Handlowym i w Grupie KBC Polska