Azbest z polskich dachów może nie zniknąć jeszcze przez pół wieku. Wsparcie jest zbyt małe
Azbest na polskich dachach to wciąż codzienność. Popularny jest zwłaszcza na wsiach, gdzie usunięcie go z domów jednorodzinnych, to dla wielu zbyt wysoki wydatek. Nie pomagają nawet programy wspierające usuwanie eternitu z dachów. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) alarmuje, że wymiana starego pokrycia przekracza możliwości budżetowe wielu Polaków, a dofinansowania są zbyt niskie. W takim tempie całkowite usunięcie eternitu z dachów może zająć nam pół wieku, a w niektórych regionach nawet znacznie dłużej.
Azbest z polskich dachów ma zniknąć do 2032 roku. Takie przynajmniej są założenia, ale na ten moment nic nie wskazuje na to, żeby miała być to realna data. Nie jest to dobra wiadomość, ponieważ z trującym eternitem zalegającym na naszych dachach, walczymy w Polsce już od 12 lat - to wtedy ruszył pierwszy program wspierający wymianę pokryć dachowych.
W Polsce nie usunięto nawet 1/5 dachów zawierających szkodliwy azbest, a o konieczności pozbycia się go z naszych domów wiemy już od 2005 roku. To wtedy w życie weszły unijne przepisy, wprowadzający całkowity zakaz azbestu w Europie. Tymczasem, od tego czasu minęło już 18 lat, a pozbycie się azbestu może zająć Polakom kolejne pół wieku.
Usuwanie azbestu wspierane jest przez programy dofinansowujące przeprowadzenie przedsięwzięcia. O ile więc, pozbycie się eternitu nie jest tak bardzo kosztowne, to problem pojawia się, kiedy trzeba przykryć dom czy inny budynek nowym dachem. Wtedy mogą pojawić się problemy z dokończeniem inwestycji.
Dofinansowanie do demontażu i utylizacji azbestu to według RPO zbyt mało, dlatego apeluje o więcej pieniędzy dla Polaków na pokrycie domów nowym dachem.
Brak pieniędzy na nowy dach powoduje, że Polacy nie garną się do usuwania eternitu. Jeżeli część obywateli nie może pozbyć się szkodliwych substancji ze swojego otoczenia z powodu braków finansowych, to możemy tutaj mówić o występujących w społeczeństwie nierównościach.
Usuwanie azbestu z polskich dachów może potrwać nawet pół wieku - alarmuje Najwyższa Izba Kontroli (NIK) w swoim ostatnim raporcie.
Z jakich programów możemy skorzystać podczas usuwania azbestu? Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) uruchomił "Ogólnopolski program finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest". Został on przedłużony do końca 2026 roku. Jego budżet ma wynieść 350 mln zł, to ponad 3-krotnie więcej niż przez ostatnie lata (100 mln zł).
Co trzeba zrobić, żeby otrzymać dofinansowanie do usunięcia azbestu?
- Wsparcie jest przewidziane do gmin, a za ich pośrednictwem do mieszkańców;
- Wystarczy zgłosić się do urzędu gminy, żeby uzyskać informacje o warunkach, terminach i formie wsparcia - powinny być one także dostępne na stronie internetowej urzędu;
- Konieczne będzie również wypełnienie i złożenie specjalnego wniosku o usunięcie, zabranie oraz utylizację eternitu - gmina ma obowiązek odebrać usunięty z dachu azbest.
Ile wynosi dofinansowanie do usunięcia azbestu? Wysokości dopłaty jest szczególnie ważna dla mieszkańców wsi i mniejszych miejscowości, bowiem to właśnie tam wiele domów, stodół czy innych budynków gospodarczych wciąż pokryta jest eternitem.
Obecnie dostępna kwota dofinansowania do pozbycia się azbestu wynosi 29 tys. zł.
Szkodliwego azbestu w polskim krajobrazie jest wciąż bardzo dużo. Co prawda, średnio w Polsce będzie potrzebnych 59 lat, żeby wyeliminować problem - wynika z raportu NIK, ale mieszkańcy kilku województw będą truć się zdecydowanie dłużej. Mowa o podlaskim, lubelskim i wielkopolskim - tam pozbycie się azbestu może zająć około 80 lat. Absolutnym rekordzistą jest województwo łódzkie, któremu proces może zająć nawet 100 lat. Najszybciej powinno pójść w lubuskim (17,3 lat).
Dlaczego azbest jest szkodliwy? Azbest jest składnikiem eternitu - pojęcia często stosowane są zamiennie. Zanieczyszczone włókna z azbestu docierają do płuc, na których się osadzają i których nie da się już pozbyć. Ich działanie może ujawnić się nawet po kilkudziesięciu latach. Objawia się wtedy dusznościami i uporczywym kaszlem.
Azbest powoduje raka, zwłaszcza płuc i krtani, dlatego UE wzywa państwa członkowskie, by "przyspieszyły działania, które uwolnią Unię Europejską od azbestu dla obecnych i przyszłych pokoleń".
W Polsce działa Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Ma on na celu usunięcie i unieszkodliwienie zagrażających życiu i zdrowiu wyrobów zawierających azbest, minimalizację negatywnych skutków zdrowotnych oraz zmniejszenie szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.
