Bogata Stara Europa

UE jest potęgą w światowym handlu i gospodarce (ok. jedna czwarta globalnej produkcji przemysłowej i jedna piąta eksportu). W ostatnich latach, jak praktycznie cały świat, przeżywa kryzys gospodarczy.

Niemcy
Republika Federalna Niemiec była członkiem założycielem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1951 r. traktat paryski podpisał pierwszy kanclerz RFN Konrad Adenauer. Sygnowała również oba traktaty rzymskie z 1957 r., stając się tym samym członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej - poprzedniczki Unii i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Niemcy byli inicjatorami powołania wspólnego obszaru walutowego i kierującego nim Europejskiego Banku Centralnego (EBC ma siedzibę we Frankfurcie nad Menem). Mają najliczniejszą reprezentację we wspólnotowych organach. Od trzech lat Niemcy przekraczają unijny limit deficytu budżetowego (3% PKB). Silne euro sprawiło, że zaczęły topnieć zyski z eksportu. Spółki zatem nie inwestują, bezrobocie rośnie (10,4%), wydatki konsumpcyjne, generujące ponad połowę PKB, od kilku miesięcy są bardzo słabe. Instytuty badawcze szacują dziś tempo wzrostu PKB na 0,8-1%. W grudniu średnia tych prognoz sięgała 1,6%.

Francja
Francja, drugi założyciel EWWiS, jest piątą potęgą gospodarczą na świecie, czwartym na świecie producentem zbóż i największym producentem rolnym w UE. Z tego tytułu jest też jednym z największych beneficjentów wspólnej polityki rolnej. Opowiedzenie się Niemiec - największego płatnika netto w Unii - za propozycją Komisji Europejskiej, by począwszy od 2004 r. zmniejszać stopniowo dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej na rzecz dokapitalizowania budżetu funduszy strukturalnych, spotkało się z gwałtownym sprzeciwem Francuzów.Francja zażarcie broni dopłat, bo i bez tego ma kłopoty finansowe. Od dwóch lat deficyt budżetowy przekracza unijny limit, a tempo wzrostu francuskiej gospodarki, drugiej pod względem wielkości w strefie euro, jest jednym z najsłabszych w tym regionie i nie wytrzymuje żadnych porównań z USA, Chinami czy choćby krajami Europy Wschodniej.Na gospodarczej mapie świata Francję wyróżnia to, że jest krajem najliczniej odwiedzanym przez turystów (rocznie ok. 75 mln).

Wielka Brytania
Brytyjczycy należą do najbardziej eurosceptycznych społeczeństw Piętnastki. W wielu kwestiach rozmów przedwstępnych byli nieustępliwi. Rząd Margaret Thatcher uzyskał zgodę na tzw. rabat brytyjski (zniżki we wpłacie do wspólnotowej kasy). I ten zapis obowiązuje do dzisiaj. Później, w referendum naród optował przeciw Unii Walutowej. Presja przystąpienia do Wspólnoty odegrała bardzo ważną rolę w przemianach gospodarczych i teraz zajmuje drugie, po Niemczech, miejsce w Unii pod względem wielkości PKB. Najbardziej rozwinięte sektory brytyjskiej gospodarki to przemysł przetwórczy, chemiczny i elektroniczny. Odkrycie złóż ropy naftowej pod dnem Morza Północnego spowodowało, że Wielka Brytania jest dzisiaj dziesiątym na świecie producentem ropy i czwartym gazu ziemnego. Spółka Royal Dutch/Shell ma największą kapitalizację wśród firm europejskich. Sektor usług generuje prawie trzy czwarte produktu krajowego brutto. Londyn, choć nie mają tam siedzib centrale instytucje wspólnotowe, jest jednym z najważniejszych na świecie ośrodków finansowych.

Włochy
Trzecim największym krajem założycielskim Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, poprzedniczki Unii, są Włochy. Wielokrotne zmiany w koalicyjnych rządach przez wiele lat osłabiały gospodarkę. Kraj uzależnił się od importu żywności i energii, co do dzisiaj wpływa na ujemny bilans handlowy. Choć grunty orne zajmują 65% powierzchni, wydajność rolnictwa jest bardzo słaba. Przemysł koncentruje się na północy, zwłaszcza w Turynie, który słynie z zakładów Fiata. Udział państwa w przemyśle jest największy spośród wszystkich krajów UE. Choć premier Silvio Berlusconi zapowiada znaczne przyspieszenie procesów prywatyzacji, rząd nadal kontroluje koncerny zrzeszające przemysł maszynowy i stalowy, bankowość, linie lotnicze, sektor energetyczny i przemysł chemiczny. Włochy mają największy w całej Unii udział szarej strefy w gospodarce - ok. 25%. Włochy mają też deficyt budżetowy przekraczający dozwolony limit 3% PKB. W światowych statystykach Włochy wyróżnia najmniejsza liczba ludności przypadająca na jednego lekarza - 169 osób.

Holandia
Listę państw, które powołały do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą, zamykają trzy monarchie - Belgia, Holandia i Luksemburg. Największa z nich - Holandia - do historii integracji przeszła dzięki traktatowi z Maastricht. W światowych statystykach Holandia zajmuje pierwsze miejsce w kategorii uwarunkowań biznesu. Uzyskała 8,84 pkt na 10 możliwych w badaniach dotyczących ułatwień i przeszkód w prowadzeniu interesów, biorących pod uwagę także potencjał rynku, politykę fiskalną i zatrudnieniową, infrastrukturę, kwalifikacje i uwarunkowania polityczne. Pewnie dlatego stopa bezrobocia w Holandii jest jedną z najniższych w Europie i wynosi zaledwie 2,3%. Niewiele miejsc pracy oferuje rolnictwo, mimo że grunty orne stanowią aż 54% powierzchni kraju. Produkcja rolna jest jednak silnie zmechanizowana, a gospodarstwa mają duży areał. Specjalnością Holandii są oczywiście rośliny cebulkowe, zwłaszcza tulipany. Tamtejsze rolnictwo jest dotowane przez Unię Europejską, ale Holandia jest płatnikiem netto do wspólnotowej kasy. Duże znaczenie dla gospodarki ma transport. Położony nad Morzem Północnym Rotterdam jest największym portem świata. Rocznie przeładowuje się tam 300 mln ton towarów.

Belgia
Jeden z najmniejszych krajów Unii - Belgia - jest centrum unijnej biurokracji. W Brukseli odbywają się posiedzenia Rady Unii Europejskiej oraz sesje nadzwyczajne i obrady Parlamentu Europejskiego. W Belgii ma też siedzibę Komisja Europejska. Podstawą belgijskiej gospodarki jest przemysł ciężki, chemiczny, farmaceutyczny i petrochemiczny. Belgia należy też do głównych producentów rzadkich metali, takich jak kobalt, rad i german. Zajmuje też pierwsze miejsce na świecie pod względem emisji dwutlenku siarki. Na 1 km2 - 21,4 tys. ton. Ale w Unii Europejskiej słynie z produkcji czekolady. Antwerpia jest ponadto stolicą światowego handlu diamentami, a Brugia europejskiego koronkarstwa.

Luksemburg
Najmniejszym krajem Unii Europejskiej jest Luksemburg. Zaledwie 2,6 tys. km2 i 400 tys. ludności. Jest też najbogatszym krajem Piętnastki. W Luksemburgu mają siedziby ważne instytucje wspólnotowe - Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji, Trybunał Rewidentów Księgowych i Europejski Bank Inwestycyjny. Dynamiczny rozwój gospodarczy Luksemburg zawdzięcza prawie wyłącznie przemysłowi ciężkiemu i międzynarodowym instytucjom finansowym. Ponadnarodowe korporacje amerykańskie uruchomiły tu wielkie zakłady produkujące opony, artykuły chemiczne i maszyny. Ważną gałęzią gospodarki jest turystyka. Dla narodowego budżetu najistotniejsze są jednak międzynarodowe instytucje finansowe, które luksemburski rząd zachęca ulgami podatkowymi. Działa tu blisko 200 firm kapitałowych, a pod względem konkurencyjności Luksemburg zajmuje trzecie miejsce na świecie. Przewodzi zaś światu w liczbie telefonów komórkowych na stu mieszkańców. Wynosi ona 96,7.

Irlandia
Z jednego z najbiedniejszych krajów Unii Europejskiej stała się jednym z najbogatszych. To zasługa członkostwa w UE i właściwego wykorzystania unijnych funduszy. Znaczenie miały też: radykalne cięcie wydatków budżetowych, obniżka podatków i stóp procentowych oraz korzystne zmiany demograficzne. Boom gospodarczy trwa już kilka lat. Jego efekty to wzrost zatrudnienia, napływ inwestycji zagranicznych i unowocześnienie gospodarki. Odsetek osób pozostających bez pracy zmniejszył się w okresie od 1986 r. do 2003 r. z 16,8% do 4,6%. Jeszcze bardziej zaskakujące są dane dotyczące liczby miejsc pracy w gospodarce. W tej chwili jest ich o 80% więcej niż w 1990 r. Irlandia przyciąga inwestycje. Trafia do niej ok. 7% wszystkich zagranicznych inwestycji bezpośrednich napływających do UE, chociaż wytwarza zaledwie 1% unijnego PKB.

W ciągu 30-letniego członkostwa w Unii Irlandia dokonała znaczących zmian w strukturze gospodarki. Wstępowała do UE w 1973 r. jako producent odzieży, żywności i tytoniu. Teraz fundamentem gospodarki jest nowoczesny przemysł. Farmacja i nowe technologie odpowiadają za ponad 60% irlandzkiego eksportu. Na Zielonej Wyspie prowadzi obecnie działalność ponad 1200 międzynarodowych korporacji. Wśród nich jest dziewięć z 10 największych światowych koncernów farmaceutycznych i wiodące firmy z branży IT: IBM, HP, Compaq, Dell Apple, Intel, Ericsson, Motorola czy Xerox. Kolejna korzyść z członkostwa w UE to nowi partnerzy handlowi. Uniezależnienie od dawnego kolonizatora - Wielkiej Brytanii - było jednym z celów, jakie mieszkańcy Zielonej Wyspy stawiali sobie, wstępując do Unii. W 1973 r. ponad połowa zagranicznej sprzedaży Irlandii trafiała na rynek brytyjski. Teraz udział ten spadł poniżej 30%. Irlandzki boom gospodarczy to nie tylko zasługa przynależności do Piętnastki. Część ekspertów twierdzi nawet, że był to czynnik drugoplanowy. - Decydujące znaczenie miała konsolidacja finansów publicznych - mówi Colin Hunt, główny ekonomista Goodbody Stockbrokers w Dublinie. W połowie lat 80. Zielona Wyspa znajdowała się na krawędzi kryzysu finansowego. Rząd podjął wtedy decyzję o radykalnym cięciu wydatków budżetowych. - Zamykano szkoły i szpitale - przypomina C. Hunt. W ciągu kilku lat wydatki budżetowe zostały obniżone z ponad połowy produktu krajowego do ok. 35%. Dług publiczny Irlandii obniżył się z 114% PKB w 1986 r. do niespełna 28% w 2003 r. Przyczyn ożywienia gospodarczego Irlandczycy upatrują również w obniżce podatków. Przez pewien czas obowiązywał system promujący eksporterów i wytwórców. Po interwencji Komisji Europejskiej wprowadzono jednolity podatek dochodowy dla wszystkich firm, który wynosi obecnie 12,5%. Sukces ekonomiczny Zielonej Wyspy to również efekt zmian demograficznych. Dziś jest to kraj ludzi młodych. Największą grupę wiekową stanowią osoby między 20. i 24. rokiem życia. Z jednej strony to efekt migracji, z drugiej - wyżu demograficznego, jaki wystąpił na początku lat 80. Irlandczycy wierzą również, że sukces gospodarczy ich kraju to zasługa wysokiego poziomu wykształcenia ludności. Są przekonani, że kraj, który ma dobrze wyszkolonych pracowników, przyciąga zagraniczne inwestycje. Dlatego akceptują wydawanie publicznych pieniędzy na edukację. Najlepiej wykształcone są osoby pomiędzy 25. a 29. rokiem życia. Ok. 37% z nich ma wyższe wykształcenie.

Irlandia ma też swoje zmartwienia. Największym z nich jest rosnące spożycie alkoholu. Danny McCoy z Instytutu Badań Ekonomicznych i Socjalnych w Dublinie wylicza, że w 2000 r. zakupy alkoholu stanowiły ok. 2,5% wszystkich wydatków gospodarstw domowych.

Austria
Austria dołączyła do UE w 1995 r. Negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii zajęły aż siedem lat. Pomimo obaw za przystąpieniem do Unii wypowiedziało się dwie trzecie społeczeństwa. W dłuższym okresie akces do Unii okazał się korzystny. Nowe inwestycje zagraniczne osiągnęły 10 mld euro, poprawił się też bilans handlowy dzięki lepszemu wykorzystaniu potencjału eksportowego, na który składają się m.in. produkty hutnicze, maszyny, środki transportu oraz wyroby elektrotechniczne i optyczne. Do państw UE trafia ponad 61% austriackiego eksportu. Stamtąd pochodzi też przeszło 68% całego importu. Austria przystąpiła do unii walutowej, wprowadzając do obiegu euro w miejsce szylinga. Dzięki położeniu na styku Europy Wschodniej i Zachodniej kraj ten odgrywa dużą rolę we wzajemnych stosunkach między obiema częściami kontynentu.

Dania
Dania weszła do UE w 1973 r. Interesujące były losy duńskiego terytorium autonomicznego - Grenlandii - które również włączono do UE. Otóż po dziesięciu latach mieszkańcy tej wyspy podjęli w referendum decyzję o wystąpieniu z Unii, co nastąpiło z początkiem 1985 r. Jest to jedyny taki wypadek w dotychczasowej historii tego ugrupowania. Po rezygnacji z członkostwa Grenlandia uzyskała status terytorium zamorskiego Unii, uczestniczy we wspólnym rynku i na podstawie dwustronnych umów udostępnia krajom UE swoje łowiska. Dania wyróżnia się wysokim poziomem zamożności. W UE ustępuje pod tym względem tylko Luksemburgowi. O wysokim stopniu rozwoju duńskiej gospodarki świadczy bardzo duży, prawie 75-proc., udział sektora usług. Przeszło jedna piąta PKB powstaje w przemyśle, a doskonale rozwinięte, nowoczesne rolnictwo uczestniczy w jego tworzeniu w niespełna 3%. Duńscy rolnicy korzystają z pokaźnych dopłat w ramach wspólnej polityki rolnej. Głównymi partnerami handlowymi są kraje UE, na które przypada ponad 65% eksportu i skąd pochodzi prawie 70% importu. W ramach UE stara się zachować znaczny stopień niezależności. Nie należy do unii walutowej. Władze w Kopenhadze nie przyjęły też wspólnej polityki dotyczącej obrony, spraw wewnętrznych i obywatelstwa.

Finlandia
Finlandia stała się członkiem Unii Europejskiej z początkiem 1995 r. Choć Finlandia nie należy do NATO, postanowiła przystąpić do planowanych w ramach Unii sił szybkiego reagowania.Kraj charakteryzuje wysoka stopa życiowa. Na usługi przypada ponad 63% PKB, a na przemysł przeszło 32%. Oferta eksportowa obejmuje m.in. maszyny, chemikalia, drewno i papier. Chociaż pod uprawę wykorzystuje się niespełna 10% powierzchni kraju, Finlandia jest zaliczana do światowej czołówki eksporterów masła. Główni partnerzy handlowi to państwa UE.

Grecja
Formalnie Grecja została przyjęta do UE z początkiem 1981 r. Przez następne kilkanaście lat władze w Atenach nie potrafiły wykorzystać olbrzymiej pomocy, którą otrzymały z kasy Unii. Środki przewyższające fundusze kierowane do innych państw członkowskich zmarnowano na ożywienie popytu konsumpcyjnego, nie dbając o inwestycje. Słabą stroną greckiej gospodarki jest rolnictwo. W przemyśle na uwagę zasługuje dobrze rozwinięte budownictwo okrętowe. Pomimo kłopotów finansowych Grecja przystąpiła do unii walutowej. W bieżącym roku olbrzymim wyzwaniem dla Grecji jest organizacja igrzysk olimpijskich.

Hiszpania
Do UE przystąpiła w 1986 r. po trwających ponad cztery lata rokowaniach. Było to bardzo ważne wydarzenie dla hiszpańskiego społeczeństwa, stanowiące ukoronowanie demokratycznych przemian, które po śmierci generała Francisco Franco podjął król Juan Carlos. Przyjęcie do Unii zakończyło długi okres izolacji Hiszpanii w skali międzynarodowej.

Gospodarka hiszpańska bardzo skorzystała dzięki pomocy z unijnej kasy. Zmiany w rolnictwie podniosły wydajność i ograniczyły zatrudnienie. Objęły też przemysł i górnictwo (ograniczono nadmierne wydobycie węgla kamiennego). W sektorze usług ważne miejsce zajmuje turystyka. Dzięki unijnym finansom udało się rozbudować infrastrukturę w tej branży.

Portugalia
Jest w UE od 1986 r. Do pokonania miała duży dystans dzielący ją od większości państw członkowskich. Portugalczycy potrafili wykorzystać dużą pomoc finansową z kasy Unii Europejskiej. Sfinansowano dzięki niej rozwój gospodarczy i podniesiono stopę życiową. PKB na jednego mieszkańca zbliżył się do 70% średniego poziomu w krajach UE, z nieco ponad 50% w momencie akcesji.Słabą stroną gospodarki portugalskiej jest mało wydajne rolnictwo. Charakter eksportowy ma uprawa pomidorów, zbiór korka i produkcja win. Natomiast popyt na zboża trzeba pokrywać częściowo importem. Na rynki zagraniczne, głównie do krajów UE, trafiają też wyroby przemysłowe, takie jak obuwie, tkaniny i papier. Ważnym działem gospodarki jest turystyka, która przysparza Portugalii coraz więcej wpływów.

Szwecja
Szwecja przystąpiła do Unii Europejskiej w 1995 r. Jeżeli chodzi o poziom życia, Szwedzi należą do światowej czołówki. Kraj wyróżnia bardzo duża aktywność eksportowa. Za granicę trafia ponad połowa produktów szwedzkiego przemysłu. Oprócz państw Unii do najważniejszych partnerów handlowych należą USA i Norwegia. Duża zależność od handlu zagranicznego sprawia, że gospodarka szwedzka jest wrażliwa na wahania kursów walut. Był to główny powód, dla którego nie zdecydowano się na przystąpienie do unii walutowej. Dziedziną, w której Szwecja wyróżnia się na świecie, jest dbałość o środowisko naturalne. Wiąże się z nią wyjątkowo duże wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, takich jak elektrownie wodne i wiatrowe oraz energetyka słoneczna i geotermiczna.