Na postawy związane z pracą wpływają doświadczenia gospodarki socjalistycznej i okresu transformacji ustrojowej, któremu towarzyszyło wysokie bezrobocie oraz konieczność poznania reguł wolnego rynku. Wyraźnie można też zaobserwować pokoleniową przemianę wartości związanych z pracą. Takie są wnioski z badania obrazu polskiego pracownika. Spokój ważniejszy od kariery Respondenci pytani o czynniki wpływające na ich satysfakcję zawodową w pierwszym rzędzie wymieniali wysokość wynagrodzenia. Praca ze swojego założenia służyć ma bowiem zapewnieniu środków finansowych. Połowa badanych wskazała jako istotne zagadnienie dobrą atmosferę w miejscu pracy, a 44 proc. - pewność zatrudnienia. Czynniki te są dla nas istotniejsze niż możliwość rozwoju zawodowego czy pozycja w firmie. Wpływ na powstanie takiej hierarchii wartości ma z jednej strony sytuacja na rynku pracy, czyli 15-proc. stopa rejestrowanego bezrobocia, z drugiej zaś - sentyment do peerelowskiej gwarancji zatrudnienia.
Młodzi i wykształceni Choć dla wszystkich badanych grup najważniejszymi źródłami satysfakcji zawodowej są zarobki, dobra atmosfera w miejscu pracy oraz stabilność zatrudnienia, to niektóre cechy społeczno-demograficzne modyfikują wagę składników zadowolenia z wykonywanej pracy. Istotnym czynnikiem różnicującym opinie jest wiek, który determinuje fazę życia zawodowego i rodzinnego oraz określa generacyjną zmianę wartości i stylu życia. Z tego powodu dla osób w wieku do 39 lat znacznie ważniejszy niż dla starszych grup wiekowych jest rozwój zawodowy oraz posiadanie dobrej pozycji w firmie. Najmłodszym respondentom - bardziej mobilnym i najczęściej nieposiadającym jeszcze zobowiązań rodzinnych - zależy również na pewności zatrudnienia. Bardziej niż starsi doceniają elastyczny czas pracy. Na wybór czynników decydujących o satysfakcji zawodowej wpływ ma posiadany kapitał kulturowy, czyli m.in. wykształcenie. Osoby z wyższym wykształceniem częściej wskazują na czynniki satysfakcji zawodowej związane z modelem nowoczesnym opartym na dynamicznym rozwoju, w którym znaczenie ma treść wykonywanej pracy. Natomiast osoby gorzej wykształcone hołdują raczej wartościom związanym z modelem tradycyjnym - uregulowanej pracy opartej na poczuciu stabilizacji. Dodatki według potrzeb Stosunek do innych czynników motywujących do pracy, czyli bonusów, zależy od wykształcenia, wieku i płci pracowników. I tak, choć opieka medyczna jest najczęściej wybierana przez ogół badanych, to zainteresowani są nią bardziej starsi niż młodsi ankietowani. Wraz z wiekiem maleje natomiast motywujący wpływ doskonalenia zawodowego (finansowanie studiów, kursów językowych) oraz narzędzi pracy, takich jak telefon komórkowy czy samochód służbowy. Kobiety częściej niż mężczyźni jako pożądany dodatek pozafinansowy wskazywały bonusy związane z edukacją i rozwojem zawodowym. Mężczyźni zaś częściej preferowali atrybuty pozycji zawodowej - samochód i telefon. Osoby z wyższym wykształceniem częściej deklarowały, że na ich motywację najbardziej wpływa finansowanie studiów czy kursów dodatkowych oraz udział w zajęciach językowych. Bezrobocie nie takie straszne Mimo rozpowszechnionej opinii o trudnej sytuacji na rynku pracy badani wykazywali optymistyczną postawę, zarówno jeśli chodzi o zagrożenie bezrobociem, jak i satysfakcję z wykonywanej pracy. 60 proc. zatrudnionych jako pracownicy najemni nie obawia się utraty pracy wcale lub tylko w niewielkim stopniu. Co więcej, występują jedynie nieznaczne różnice w odsetku deklarujących brak lęku przed zwolnieniem wśród osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach państwowych, prywatnych oraz sferze budżetowej. Wbrew obiegowej opinii nie wydaje się zatem, aby osoby zatrudnione w firmach prywatnych mają poczucie niepewności jutra. Polacy utrzymujący się z pracy najemnej w większości odczuwają również satysfakcję zawodową. Ponad trzy czwarte z nich deklaruje, że są zadowoleni z wykonywanej pracy. Częściej zadowolenie deklarują zatrudnieni w przedsiębiorstwie państwowym niż prywatnym. Praca fizyczna rzadziej daje satysfakcję niż praca umysłowa. Również respondenci z wykształceniem wyższym częściej czują się usatysfakcjonowani swoją pracą niż osoby, które ukończyły edukację na szkole podstawowej.
Wirginia Aksztejn, kierownik zespołu projektowego w PBS DGA
