Finanse NFZ w opłakanym stanie. Rządowi będzie coraz trudniej zasypać dziury
W latach 2025-2028 niedobór pieniędzy w Narodowym Funduszu Zdrowia sięgnie 249 mld zł - wynika z raportu "Finanse ochrony zdrowia pod ścisłym nadzorem procedury nadmiernego deficytu". Rząd, który zechce załatać tę dziurę, każdą przekazaną do NFZ złotówkę będzie musiał zastąpić wpływem do budżetu z podatków lub składek. To utrudni łatanie dziur w ochronie zdrowia.
Autorzy zaprezentowanego w środę raportu "Finanse ochrony zdrowia pod ścisłym nadzorem procedury nadmiernego deficytu" zwrócili uwagę, że uchwalona pod koniec ubiegłego roku ustawa o Radzie Fiskalnej zakłada objęcie Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) nieprzekraczalnym limitem stabilizującej reguły wydatkowej.
Według szczegółów raport, do których dotarła "Rzeczpospolita", luka finansowa NFZ w 2025 roku wyniesie 33,9 mld zł (0,9 proc. PKB), dalej będzie tylko gorzej:
- 2026 rok - 54,2 mld zł (1 proc. PKB)
- 2027 rok - 70,8 mld zł (1,3 proc. PKB)
- 2028 rok - 90 mld zł (1,7 proc. PKB)
Łącznie w ciągu najbliższych lat suma środków, które przekazać będzie trzeba do NFZ z budżetu państwa, sięgną kwoty ponad 216 mld zł.
"W ubiegłym roku luka finansowa NFZ przebiła 30 mld zł. 2/3 tej luki sfinansowano cięciami innych wydatków zdrowotnych w resorcie zdrowia, wzrostem deficytu budżetowego oraz ukrytą dotacją w postaci obligacji, której nie pokazano w deficycie budżetowym. 1/3 tej luki będzie pokryta z funduszu zapasowego NFZ. Niestety tej poduszki już nie ma na 2025 rok i lata kolejne" - mówi Sławomir Dudek, Prezes Zarządu oraz główny ekonomista Instytutu Finansów Publicznych.
Mogą one być jednak znacznie wyższe, gdy dojdzie do obniżek składki zdrowotnej dla jednoosobowych działalności gospodarczych. Rządowy projekt przygotowany przez Ministerstwo Finansów zakłada obniżenie od 2026 r. składki zdrowotnej przedsiębiorcom. Wpływy ze składki zdrowotnej miałby się zmniejszyć w związku z tą zmianą o 5 mld 854 mln zł.
Mowa zatem nawet o dodatkowych ponad 18 mld zł i łącznej kwocie 249 mld zł w latach 2026-2028, których zabraknie w budżecie NFZ, gdyby takie zmiany weszły w życie.
Autorzy raport wskazują, że przyczyny luki finansowej są ciągle takie same i wynikają z zaciągania zobowiązań, do których sfinansowania jest zobowiązany NFZ, a których nie da się pokryć z dochodów składkowych lub innych źródeł.
"Podwyżki dla pracowników medycznych są finansowane poprzez wzrost wyceny świadczeń. Tylko w latach 2023-2024 kolejni ministrowie zdrowia podjęli decyzję, że wzrost wycen wyniesie, odpowiednio, 15 mld zł oraz 15,2 mld zł" - mówi Łukasz Kozłowski, główny ekonomista Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Z danych Głównego Urzędu Statystyczny wynika, że wzrost średniorocznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2024 r. wyniósł 14,3 proc., co bezpośrednio wpłynie także na kondycję Narodowego Funduszu Zdrowia.
Sławomir Dudek prezes Instytutu Finansów Publicznych (IFP) i współautor raportu zaznaczył, że luka finansowa NFZ będzie rosła, a już obecnie wydolność składkowa systemu ochrony zdrowia jest niższa niż w przypadku Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ekspert szacuje, że w ciągu najbliższych trzech lat nawet jedna trzecia wydatków NFZ będzie finansowana z dotacji pochodzących z budżetu państwa.
"W najbliższych latach musimy obniżyć deficyt sektora finansów publicznych do 3 proc. PKB. W tym samym czasie luka finansowa w Narodowym Funduszu Zdrowia będzie powodować niemal 2/3 dopuszczalnego deficytu. Potrzebujemy przywrócenia samofinansującego charakteru systemu" - tłumaczy Kozłowski.
Od przyszłego roku dosypywanie pieniędzy do NFZ nie będzie już jednak proste. Luka finansowa w planie finansowym NFZ nie będzie mogła prowadzić do destabilizacji finansów publicznych. W praktyce oznacza to, że jeżeli rząd będzie chciał skierować dodatkowe pieniądze na ochronę zdrowia z budżetu państwa, to taką samą kwotę powinien oszczędzić w innych dziedzinach finansowanych ze środków publicznych lub wprowadzić działania trwale zwiększające dochody sektora finansów publicznych z podatków i składek.
Przepis ten wchodzi w życie od 1 stycznia 2026 r. i będzie zastosowany do przygotowania reguły wydatkowej i planu NFZ na 2027 r.
