Gminy dostają milionowe kary, których nie płacą. "Nie mamy wpływu na śmieci, które produkują mieszkańcy"

W Polsce recyklingowi poddajemy 27 proc. odpadów, a już w przyszłym roku powinniśmy osiągnąć poziom 55 proc. Tymczasem gminy coraz głośniej mówią, że nie mają wpływu na rodzaj śmieci produkowanych przez mieszkańców, a tym bardziej na produkcję opakowań.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w 2021 roku nałożył na Rudę Śląską i Bytom kary w kwocie odpowiednio 1,3 oraz 1,2 mln zł za nieosiągnięcie limitów recyklingu. Teraz portalsamorzadowy.pl informuje, że także Wrocław otrzymał ogromną karę za to przewinienie. Stolica Dolnego Śląska będzie musiała zapłacić 6 mln zł.

Całościowo tylko w 2020 roku ponad 830 gmin z 11 województw nie osiągnęło wymaganych poziomów recyklingu. Portal terazsrodowisko.pl wymienia, że tylko na Mazowszu wydano 87 decyzji i nałożono kary w łącznej kwocie 1,7 mln zł. 

Chodzi o to, aby wójt, burmistrz czy prezydent miasta skutecznie dbali o utrzymanie czystości i porządku w gminie, co reguluje ustawa z 1996 r. Władze samorządowe są zobowiązane do opracowywania corocznych raportów informujących m.in. o poziomach przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Taki raport przekazywany jest marszałkowi województwa, który ma prawo zawiadomić Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. WIOŚ na drodze administracyjnej może nałożyć nawet milionowe kary pieniężne.

Problem w tym, że z egzekwowaniem płatności tych kar mamy w Polsce ogromny problem, a same gminy bardzo często zwyczajnie tłumaczą się, że nie mają wpływu na zachowania swoich mieszkańców i producentów opakowań. Wspomniana już Ruda Śląska i Bytom od czterech lat nie zapłaciły jeszcze swoich kar. Obie gminy najpierw przez dwa lata dyskutowały i negocjowały z lokalnym oddziałem WIOŚ, po czym odwołały się do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. GIOŚ od 2022 roku nie podjął jednak decyzji. 

Nie są to odosobnione przypadki. Portalsamorzadowy.pl podkreśla, że takie sytuacje mają miejsce zwykle, gdy w grę wchodzą wysokie kary. Ale gminy nie płacą także dlatego, że zezwala im na to prawo:

"Zawieszenie (zapłaty kary pieniężnej, przyp. red.) może nastąpić na okres konieczny do podjęcia działań naprawczych, w przypadku przedstawienia przez gminę udokumentowanego wniosku dotyczącego podjętych działań naprawczych, zmierzających do usunięcia przyczyny nałożenia kary" - tłumaczy Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

To oznacza, że po usunięciu przyczyny nałożenia kary, powinna ona zostać umorzona. 

Gminy zwracają uwagę także na to, że brakuje im narzędzi do osiągnięcia tak wyśrubowanych celów. Ekspert Związku Gmin Wiejskich winę zrzuca na władze centralne, które zgodziły się na nowe zobowiązania, a potem zrzuciły obowiązki na samorządy:

- Jak gminy mają zrealizować poziomy, skoro nawet nie mają do tego narzędzi? Jaki mają wpływ na produkcję opakowań, na popyt na rynku, ilość wytwarzanych odpadów i to, co trafia do pojemników? A przecież od tego zależy, jakie poziomy recyklingu uda się uzyskać. My nie mamy wpływu na to, jakie odpady produkują mieszkańcy - pyta retorycznie Leszek Świętalski cytowany przez portalsamorzadowy.pl.

Kary nałożone przez WIOŚ mogą być opłacone wyłącznie z budżetu gminy, nie natomiast z opłat pobranych od mieszkańców, co oznacza, że nie pomogą kary nałożone na osoby nieodpowiednio segregujące śmieci. Ucierpią na tym lokalne inwestycje. 

Polska średnio rocznie płaci do Unii Europejskiej kary w kwocie ok. 2 mld zł za nieprzetworzone tworzywa sztuczne. To 800 euro za tonę opakowań z tworzyw sztucznych, które nie trafiły do recyklingu.