Korona dusi Nobla z ekonomii?

Smutną wiadomością dla zwycięzcy będzie mniejsza nagroda pieniężna. Czemu tak się stanie?

W tym roku wartość każdej nagrody Nobla o jest 200 tys. dolarów niższa niż rok temu i wyniesie 1,3 mln USD. Niższa wartość wyrażona w walucie amerykańskiej jest konsekwencją umocnienia się korony do dolara i euro - oświadczyła Fundacja Nobla.

W odróżnieniu od innych nagród noblowskich, wręczanych od roku 1901, pierwszego Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano dopiero w roku 1969. Nagrodę ufundował rok wcześniej Bank Centralny Szwecji (Sveriges Riksbank), gdy obchodził trzechsetlecie swego istnienia. Komitet Noblowski wyraził zgodę na tę inicjatywę.

Pewną odrębność Nobla za osiągnięcia w zakresie ekonomii zaznaczono w jego oficjalnej nazwie, która brzmi: "Nagroda Banku Szwecji w Naukach Ekonomicznych Pamięci Alfreda Nobla".

Pozostałe, ustanowione testamentem tego szwedzkiego chemika i przemysłowca, wynalazcy dynamitu, nazywają się po prostu Nagrodami Nobla, a są przyznawane w dziedzinie chemii, fizyki, medycyny lub fizjologii, literatury i za działalność na rzecz zbliżenia między narodami (nagroda pokojowa).

Laureaci nagrody za ekonomię otrzymują ją jednak, tak jak laureaci z innych dziedzin, z rąk króla Szwecji na wspólnej uroczystości, która odbywa się zawsze 10 grudnia, w rocznicę śmierci Nobla. Nobel zmarł na atak serca w roku 1896.

Również wysokość nagrody przyznawanej w dziedzinie ekonomii jest taka sama jak w pozostałych dziedzinach. Pieniądze na pięć nagród ustanowionych testamentem szwedzkiego wynalazcy pochodzą z konta Fundacji Nobla i dlatego ich wysokość waha się z roku na rok, zależnie od jej dochodów.

Nagrodę za ekonomię funduje Centralny Bank Szwecji, który co roku wpłaca na konto Fundacji Nobla sumę równą wysokości nagród w innych dziedzinach.

Poniżej laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych:

2004 - Norweg Finn Kydland i Amerykanin Edward Prescott a pracę wyjaśniającą, w jaki sposób cykle biznesowe wpływają zmiany w polityce ekonomicznej i technologii.

2003 - Amerykanin Robert F. Engle z New York University i Brytyjczyk Clive W. J. Granger z uniwersytetu stanu Kalifornia w San Diego. Obaj uczeni zostali nagrodzeni za stosowanie metod statystycznych w ekonomicznych sekwencjach czasowych.

2002 - Amerykanin, mający również obywatelstwo izraelskie, Daniel Kahneman z uniwersytetu Princeton i Amerykanin Vernon L. Smith, wykładowca z uniwersytetu w Fairvax otrzymali nagrodę Banku Szwecji za studia nad psychologicznymi aspektami oceniania i podejmowania decyzji w sytuacjach niepewności oraz za studia laboratoryjne nad alternatywnymi mechanizmami rynkowymi.

2001 - George A. Akerlof z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley (ur. 1940), A. Michael Spence z Uniwersytetu Stanford (ur. 1943) i Joseph E. Stiglitz z Uniwersytetu Columbia (ur. 1943). Amerykanie otrzymali nagrodę za analizę rynków cechujących się asymetrią informacji, która występuje w sytuacji, gdy jedni uczestnicy rynku mają lepsze informacje niż inni.

2000 - Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych otrzymali dwaj Amerykanie - James J. Heckman z Uniwersytetu Chicagowskiego (ur. 1944) i Daniel L. McFadden z Uniwersytetu Kalifornii w Berkeley (ur. 1944). Nagrodę przyznano za opracowanie teorii i metod szeroko stosowanych w analizie statystycznej zachowań poszczególnych osób i gospodarstw domowych.

1999 - Robert A. Mundell (Kanadyjczyk osiadły w USA, pracuje na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, ur. 1932) - za analizę polityki pieniężnej w warunkach ograniczeń kursów wymiany, a także za analizę optymalnych obszarów walutowych. Jego badania stworzyły podwaliny pod teorię, na której oparli się twórcy strefy euro.

1998 - Amartya Sen (Indie, wykłada w Trinity College w brytyjskim Uniwersytecie Cambridge, ur. 1934) - za badania nad tym, jak powinny postępować społeczeństwa, by racjonalnie gospodarować swymi zasobami, i jak prowadzić politykę gospodarczą, by zapewnić ład społeczny. Badania te przyczyniły się do lepszego zrozumienia ekonomicznych mechanizmów ubóstwa i klęsk głodu.

1997 - Robert C. Merton (USA, Uniwersytet Harvarda, ur. 1944)

i Myron S. Scholes (USA, Uniwersytet Stanford, ur. 1941), obaj specjalizujący się w teorii giełdowych instrumentów pochodnych, tzw. derywatów - za opracowanie nowej metody określania wartości derywatów. Metoda ta otworzyła nowe dziedziny badań, także poza nauką o finansach, i można ją wykorzystywać między innymi do określania wartości umów ubezpieczeniowych.

1996 - James A. Mirrlees (Wielka Brytania, Uniwersytet Cambridge, ur. 1936) i William Vickrey (Kanada, ur. 1914) - za wkład w teorię bodźców w warunkach informacji asymetrycznej. Teoria ta dotyczy sytuacji, gdy podmioty uczestniczące w życiu gospodarczym i zawierające najróżniejsze transakcje rozporządzają odmiennymi (asymetrycznymi) informacjami. Na przykład bank, udzielając kredytu, wie o pożyczkobiorcy mniej niż on sam; podobnie ktoś sprzedający używany samochód wie o nim znacznie więcej niż nabywca.

1995 - Robert E. Lucas Jr. (USA, Uniwersytet Chicagowski, ur. 1937) - za sformułowanie hipotezy racjonalnych oczekiwań, która zrewolucjonizowała sposoby konstruowania modeli ekonomicznych, a także za gruntowną przebudowę analizy makroekonomicznej i pogłębienie wiedzy o polityce ekonomicznej.

1994 - John C. Harsanyi (1920-2000, Amerykanin pochodzenia węgierskiego, pracował w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley), John F. Nash (USA, Uniwersytet Princeton, ur. 1928) i Reinhard Selten (Niemcy, Uniwersytet Boński, ur. 1930) - za pionierskie prace nad zastosowaniem teorii gier w badaniu procesów gospodarczych.

1993 - Robert W. Fogel (USA, Uniwersytet Chicagowski, ur. 1921) i Douglas C. North (USA, Uniwersytet Waszyngtona w St. Louis, ur. 1920) - za wkład w odnowę historii gospodarczej przez zastosowanie teorii ekonomicznych i metod jakościowych do objaśnienia przemian gospodarczych i instytucjonalnych.

1992 - Gary S. Becker (USA, Uniwersytet Illinois w Chicago, ur. 1930) - za objęcie analizą mikroekonomiczną szerokiego wachlarza spraw związanych z ludzkimi zachowaniami i interakcjami, w tym również w sferze pozarynkowej, którymi dotychczas zajmowały się inne dziedziny nauk społecznych, takie jak socjologia, demografia czy kryminologia.

1991 - Ronald Coase (Amerykanin urodzony w Wielkiej Brytanii w r. 1910) - za pionierskie prace nad wpływem praw własności i kosztów prowadzenia interesów (tzw. kosztów transakcyjnych) na gospodarkę. Jego badania, jak to określił Komitet Noblowski, wniosły przełomowy wkład w zrozumienie instytucjonalnej struktury gospodarki.

1990 - Harry M. Markowitz (ur. 1927), William F. Sharpe (ur. 1934) i Merton H. Miller (1923-2000), Amerykanie - za stworzenie nowych sposobów oceny ryzyka i atrakcyjności różnych inwestycji oraz oceny akcji spółek i obligacji.

1989 - Trygve Haavelmo z Norwegii

1988 - Maurice Allais z Francji

1987 - Robert M. Solow (USA)

1986 - James M. Buchanan Jr. (USA)

1985 - Franco Modigliani (USA)

1984 - Richard Stone (Wielka Brytania)

1983 - Gerard Debreu (USA)

1982 - George J. Stigler (USA)

1981 - James Tobin (USA)

1980 - Lawrence R. Klein (USA)

1979 - Arthur Lewis (Wielka Brytania), Theodore Schultz (USA)

1978 - Herbert A. Simon (USA)

1977 - Bertil Ohlin (Szwecja), James Meade (Wielka Brytania)

1976 - Milton Friedman (USA)

1975 - Leonid Kantorowicz (ZSRR), Tjalling C. Koopmans (USA)

1974 - Gunnar Myrdal (Szwecja), Friedrich August von Hayek (Austria)

1973 - Wassily Leontief (USA)

1972 - John R. Hicks (Wielka Brytania), Kenneth J. Arrow (USA)

1971 - Simon Kuznets (USA)

1970 - Paul A. Samuelson (USA)

1969 - Ragnar Frisch (Norwegia), Jan Tinbergen (Holandia)