Leki w wodzie. Naukowcy pracują nad metodą oczyszczania

Medykamenty dostają się do wód za pośrednictwem ludzi, zwierząt i przemysłu. W przypadku ludzi strumień ścieków z farmaceutykami jest szeroki, a płynie ze szpitali i gospodarstw domowych. Wydalamy substancje medyczne z moczem i fekaliami i tak trafiają one do kanalizacji. W toalecie lub umywalce często lądują także niewykorzystane lub przeterminowane medykamenty. W dobie powszechnego dostępu do leków to konsumenci indywidualni są głównym źródłem zanieczyszczenia farmaceutykami.

Inny kanał przedostawania się medykamentów do środowiska naturalnego to nasze śmietniki. Przeterminowane lub niepotrzebne leki często lądują w koszu wraz z innymi odpadami. Później trafiają na składowiska, gdzie - w przypadku niewystarczających zabezpieczeń - mogą przeniknąć do gruntu po opadach deszczu. Stąd już tylko krok do tego, aby farmaceutyki przedostały się do wód podziemnych.

Substancje medyczne trafiają do środowiska również za pośrednictwem zwierząt. Hodowcy dodają leki weterynaryjne do pasz, a zawarte w nich substancje trafiają do wód powierzchniowych i podziemnych za sprawą obornika. Inny przykład to hodowle ryb, gdzie leki aplikuje się bezpośrednio do stawów hodowlanych. Ostatnie źródło zanieczyszczenia związkami farmaceutycznymi to przemysł, czyli zakłady produkujące leki. Zdarza się, że ścieki poprodukcyjne trafiają z nich bezpośrednio do kanalizacji.

Naukowcy wskazują, że w konsekwencji przedostawania się medykamentów do wód pozostałości lekowe mogą występować w zbiornikach wodnych, które stanowią źródło wody pitnej. W dużych miastach do kranów trafia oczyszczona woda z wód powierzchniowych, czyli z rzek. Ścieki z pozostałościami medykamentów spływają do oczyszczalni, które nie dysponują technologią do usuwania medykamentów ze ścieków, ani nie są do tego prawnie zobowiązanie. Później oczyszczona woda trafia do rzeki.

Czytaj więcej: Hormony, antybiotyki, leki przeciwzapalne. Medykamenty w wodzie to już norma

Najczęściej identyfikowanymi lekami w ściekach są ibuprofen, karbamazepina, diklofenak, sulfametoksazol czy estron. Karbamazepina to lek psychotropowy, diklofekanak stanowi zaś popularną składową maści przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Sulfametoksazol jest antybiotykiem, a estron to żeński hormon płciowy.

Nowatorskie prace badawcze nad opracowaniem technologii usuwania farmaceutyków ze ścieków prowadzą Wodociągi Jaworzno. Prace nad projektem rozpoczęły się w 2019 r. Wówczas na jaworznickiej oczyszczalni zamontowano i skalibrowano wszystkie urządzenia oraz elementy wchodzące w skład całego układu technologicznego stacji badawczej. Na początku 2020 roku pracownicy wodociągów rozpoczęli pobór próbek i analizę próbek ścieków przed i po procesie ich ozonowania, które jest kluczowym elementem w całej technologii. Wstępny raport z wyników badań przedstawiony na początku września wskazuje na częściową skuteczność metody. 

Podstawowy cel badań nad usuwaniem farmaceutyków ze ścieków za pomocą ozonowania w stacji pilotowej Jaworzno-Dąb został osiągnięty w przypadku dwóch farmaceutyków diklofenaku i karbamazepiny - skuteczność procesu oczyszczania wyniosła 90 proc. Jeżeli chodzi o sulfametoksazol, to okazało się, że należy on do mikrozanieczyszczeń trudniej usuwalnych za pomocą ozonowania, a skuteczność jego eliminacji osiągnęła 80 proc.

Raport przygotowany przez naukowców napawa nadzieją, że medykamenty da się i należy usuwać ze ścieków. Metoda z wykorzystaniem technologii ozonowania może zostać dopracowana i wykorzystywana przez inne oczyszczalnie, pod warunkiem, że na przeszkodzie nie staną koszty. Projekt w Jaworznie kosztował 3 mln zł, a jego realizacji była możliwa dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

BIZNES INTERIA na Facebooku i jesteś na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami

Dominika Pietrzyk