Orlen ma nowy plan. Jamalski światłowód w centrum uwagi

EuRoPol Gaz, który odpowiada za bezpieczeństwo i utrzymanie stanu technicznego gazociągu jamalskiego, chce wykorzystać biegnący wzdłuż niego światłowód "na potrzeby krajowego rozwoju i transformacji cyfrowej Grupy Orlen", do której od niedawna należy.

Spółka wskazała, że we współpracy z państwowym Exatelem przygotowuje audyt bezpieczeństwa i jakości infrastruktury światłowodowej magistrali. "Światłowód wykorzystywany jest obecnie na potrzeby wewnętrzne spółki. Infrastruktura jest na bieżąco monitorowana i kontrolowana. Obecnie przymierzamy się do przeprowadzenia audytu bezpieczeństwa oraz jakości infrastruktury" - przekazał PAP EuRoPol Gaz. W komunikacie podkreślono, że spółka "nadrabia zaległości" w tym obszarze. "Celem audytu jest przywrócenie tego aktywa do pełnego wykorzystania oraz stworzenie podstaw do rozwoju nowych usług opartych na istniejącej infrastrukturze" - poinformował EuRoPol Gaz. Zapowiedziano także, że ten kluczowy składnik aktywa zostanie przywrócony "pod polską flagę".

Spółka tłumaczy, że dotychczas działania w zakresie audytu infrastruktury światłowodowej nie były realizowane ze względu na obecność rosyjskich udziałów w strukturze właścicielskiej. Operatorem światłowodu biegnącego wzdłuż gazociągu jamalskiego była przez lata spółka PolGaz Telekom, w której udziały miały EuRoPol Gaz (32 proc.), Bartimpex - niegdyś należący do rodziny Aleksandra Gudzowatego (36 proc.) - oraz rosyjski Gaztelekom (32 proc.). "PolGaz Telekom był operatorem światłowodu przy gazociągu jamalskim. Obecnie spółka nie istnieje. Rosyjskie udziały (Gazprom/Gaz Telekom) zostały usunięte na skutek sankcji" - odpowiedział EuRoPol Gaz, pytany o obecną sytuację właścicielską światłowodu.

EuRoPol Gaz podkreśla, że 10 października 2023 r. Minister Rozwoju i Technologii zdecydował na mocy "ustawy sankcyjnej" o przejęciu na rzecz EuRoPol Gazu własności 100 proc. akcji przysługujących PAO Gazpromowi w EuRoPol Gazie. "Od 2024 r. pojawił się wpis do KRS potwierdzający, że jedynym akcjonariuszem spółki jest Orlen" - zaznaczyło przedsiębiorstwo.

Dodano, że audyt infrastruktury światłowodowej przygotowuje we współpracy z firmą Exatel w ramach strategicznego porozumienia. "Audyt zostanie przeprowadzony według kryteriów wskazanych przez państwowe instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo. Jesteśmy na etapie analiz oraz planowania" - poinformował EuRoPol Gaz. Exatel dysponuje w Polsce siecią światłowodową o długości 23,8 tys. km i współpracuje z 444 operator

ami w kraju i na świecie. Na pytanie PAP, czy Rosjanie zgłaszają obecnie jakieś roszczenia do światłowodu, EuRoPol Gaz odpowiedział, że "roszczenia nie dotyczą infrastruktury, lecz - aktywów i finansów spółki (tj. EuRoPol Gazu - PAP)". Na przestrzeni ostatnich lat media donosiły, że Rosjanie snuli plany wykorzystania światłowodu na potrzeby komercyjne.

EuRoPol Gaz powstał w 1993 r. na mocy porozumienia międzyrządowego Polski i Rosji dotyczącego budowy i eksploatacji na terytorium RP polskiego odcinka gazociągu jamalskiego. Infrastruktura ta łączy złoża gazu ziemnego w północnej Rosji z Europą Zachodnią. Biegnie przez Białoruś i Polskę do Niemiec. Ma długość 4196 km, z czego 3 tys. km w Rosji, 575 km na Białorusi i 680 km w Polsce. W latach 2000-2001 wzdłuż gazociągu ułożono światłowód o zdolności przesyłu 10 Gb/sek z możliwością rozbudowy do 64 Gb/sek. Światłowód składał się z 24 włókien o możliwości przesyłu 60 GB danych, a jak podkreślały media, do obsługi samego gazociągu wystarczyłyby dwa.

Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 17 listopada 2010 r. Gaz-System został z urzędu wyznaczony operatorem systemu przesyłowego na znajdującym się na terytorium RP odcinku gazociągu Jamał-Europa Zachodnia na okres do 31 grudnia 2025 r., który z mocy prawa został przedłużony do 6 grudnia 2068 r. Akcjonariuszami EuRoPol Gazu byli rosyjski Gazprom - koncern kontrolowany przez państwo, dysponujący ok. 15 proc. znanych zasobów gazu na świecie - oraz PGNiG. Obie spółki miały po 48 proc. akcji, a 4 proc. należało do Gas Tradingu.

Decyzją polskiego Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 kwietnia 2022 r., wobec Gazpromu, jako akcjonariusza EuRoPol Gazu, zastosowano m.in. środek sankcyjny polegający na zamrożeniu wykonywania praw z akcji oraz zamrożeniu dywidend z tytułu posiadania akcji spółki. Stało się tak w związku z agresją Rosji na Ukrainę w 2022 r.
W tym samym czasie w kwietniu 2022 r. Gazprom wstrzymał dostawy gazu do Polski, także przez gazociąg jamalski, motywując to odmową PGNiG zapłaty za gaz w rublach. W maju 2022 r. Gazprom ogłosił, że nie będzie więcej wykorzystywać gazociągu jamalskiego. W październiku 2023 r. zamiar przejęcia EuRoPol Gazu zgłosił Orlen i uzyskał na taką transakcję zgodę Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.